Stephan Wetzels
Denken en Zijn

7 problemen in de discussie naar meer inclusiviteit

Een verdraagzame overweging voor wie het verdragen kan

Het Algemeen Dagblad (17/10/2022) had maar liefst op 6 pagina’s aandacht voor het feit dat de aanvoerder van Feyenoord geen trek had om de speciale OneLove-band te dragen. Prominent op de voorpagina (‘Kökçü weigert regenboogband’), uitgebreid op p. 3 (‘Wat wil Kökçü wél doen voor LHBTI-acceptatie?’), op de voorpagina van Sportwereld (‘Feyenoord worstelt met weigering Kökçü om OneLove-band te dragen’), een column van Hugo Borst op p.2  (Bas blijft door Kökçü nog even in de kast), op p. 3 nogmaals (Feyenoord worstelt met Kökçü’s weigering) en tenslotte een nuancerende noot van Willem van Hanegem op p. 5 (Ik heb niets met bedachte acties) voor wie dan nog niet murw is geslagen met het idee dat het allemaal wel heel erg en gewichtig is.

Het is voor mij als lezer altijd gissen of er geen enkele eindredactie plaatsvindt of dat men het daadwerkelijk een zo eminent belangrijke discussie vindt, dat die als een rode draad door de krant moet lopen. Laat ik maar even uitgaan van dat laatste. In dat geval, en niet alleen bij het Algemeen Dagblad maar natuurlijk media-breed, speelt er een aantal storende problemen op de achtergrond. Deze zal ik kort toelichten.

Probleem 1: De pervasieve neiging om deze discussie vanuit LHBTIQ+-perspectief te beschouwen

Dat komt vooral denk ik door de goed georganiseerde en dominante aanwezigheid van deze gemeenschap in dit debat. Stelselmatig wordt dan gesproken over ‘een speciale aanvoerdersband in de regenboogkleuren’, terwijl de kleuren van de band echter afkomst, ras, genderidentiteit én seksuele geaardheid symboliseren -aldus de KNVB-. En als ze echt inclusief willen zijn zouden ze daar geloofsovertuiging nog aan kunnen toevoegen.

Het betreft dus een algemeen statement tegen discriminatie.

Staat buiten kijf dat het naïef is om te kiezen voor een symbool wat makkelijk gekaapt kan worden door regenboog-ideologie.

Probleem 2: Wie niet voor ons is, is tegen ons!

Het tweede probleem betreft een nogal ergerlijk probleem. Dit namelijk omdat het zo stompzinnig is, dat je het bijna niet geloven kan: maar de discussie is voor velen toch echt op het niveau beland dat wanneer je bijvoorbeeld niet een gekleurde band draagt, ze vinden dat je hoe dan ook niet deugt (‘Pijnlijk’, ‘Onthutsend’, ‘Een klap in het gezicht van de gemeenschap’, ‘Voorbeeldfunctie onwaardig’, etc.). Het gevolg is een storm van shaming waarbij anderen nadrukkelijk in beeld worden gebracht dat ze wel deugen en het goede voorbeeld geven.

Ik moet denken aan de briljante Seinfeld-aflevering waar Cosmo Kramer de bewustwording van AIDS op zijn eigen manier wil ondersteunen.

Het gesprek gaat vrij vertaald als volgt:

Vrijwilliger: Je bent ingecheckt. Hier is je aids-lintje!
Kramer: Ach, nee bedankt.
Vrijwilliger: Jij wilt geen aids-lintje dragen?
Kramer: Nee, nee. 
Vrijwilliger: Maar je moet een aids lintje dragen. 
Kramer: Moet ik dat? 
Vrijwilliger: Ja.
Kramer: Ja, kijk, daarom wil ik het niet. 
Vrijwilliger: Maar iedereen draagt het lintje. Jij moet het lintje dragen!  
Kramer: Weet je wat je bent? Je bent een lintjespestkop! (a ribbonbully)
(loopt weg).
Vrijwilliger: Hey! Hey jij! Kom terug! Kom terug en doe dit lintje om!

Deze scène is een mooi voorbeeld van een soort symbolisch fundamentalisme, hier uitgebeeld door lintjesradicalen. Kramer, die op zijn manier bereid is zijn steentje bij te dragen, wordt aan het einde van de scène door lintdragende wandelaars in elkaar geslagen. Iemand die om moverende redenen niet meedoet, moet het ontgelden; dat klinkt bekend in de oren.

Probleem 3: Gewetensnood is geen zaak waar je gemakkelijk overheen stapt

Dit probleem sluit aan bij het vorige. In het geval Kökçü wordt door velen voor het gemak namelijk vergeten dat hij zich verbonden voelt met een eeuwenlange complexe traditie en daarbij niet alleen als voorbeeld voor uit-de-kast-komers dient, maar hij ook de trots is van een hele andere en meer conservatieve gemeenschap.  Het idiote idee dat hij stelling zou moeten nemen tegen die gemeenschap ten faveure van een andere is ook weer zo absurd dat ik niet geloof dat toelichten enige zin heeft, voor wie hier geen vriend van het begrijpen is.

Probleem 4: Overtuiging laat zich niet sturen

Dit is misschien wel het belangrijkste probleem. Je zou hier vrij naar John Locke kunnen stellen: acceptance is no acceptance without sincere believing. Het is namelijk volstrekt nutteloos om een overtuiging af te dwingen. Dwang brengt immers hypocrisie voort, geen overtuiging. En het laatste waar ik op zit te wachten is een hypocriete aanvoerder van Feyenoord of wie dan ook die zich laat ringelen met een band omdat er anders gesodemieter van komt of omdat het van bovenaf van hem wordt verwacht. Bovendien, er bestaat echt zoiets als gewetensvrijheid, zonder dat je er kwaad mee doet.

Probleem 5: Er komt hoe dan ook gesodemieter van

Voor wie het nog niet is opgevallen: dit soort (bedachte) publieksacties leveren altijd verkeerde aandacht en eindeloos foute discussies op met een hoop bagger. Je kunt tegenwoordig de Pavlov-klok erop gelijkzetten dat er een storm van meningen aangewakkerd wordt die nu niet bepaald bijdragen aan verdraagzaamheid. Dat is zeker niet dè reden, maar bijvoorbeeld wel een goede reden om in Qatar niet met de regenboogvlag het veld op te rennen.

Probleem 6: Werkt het eigenlijk wel?

Dit probleem hangt samen met het vorige. Er heerst een naïef geloof dat de mens een ziek dier is wat wil genezen, en de remedie erin ligt zo vaak mogelijk en zo hard mogelijk te roepen ‘dat iedereen erbij hoort.’ En welke bedenking je daarbij ook zou hebben: pas op want je staat op glad ijs patiënt!

Het blijft echter volstrekt onduidelijk of dit soort acties als het collectief moeten dragen van een band enig effect sorteren en bijvoorbeeld de voetbalsport plotseling een representatieve afspiegeling van de samenleving blijkt in plaats van een waar enkel hetero-macho-mannen de dienst uitmaken. Of wat te denken van de vraag of de doelgroep uitgesproken blij is als er weer de nadruk wordt gelegd op hun kwetsbare identiteit door derden. Ik denk het eigenlijk niet. Het middel is de kwaal geworden. Het enige wat ik zie is dat tegenstellingen worden uitvergroot en ergernis wordt aangewakkerd in alle kampen. 

Probleem 7: Sympathie komt te voet en gaat te paard

Want een sluimerende en gigantische ergernis ligt op de loer. En dit vertaalt zich vroeg of laat weer in antipathie, conservatief stemmen of juist recalcitrant en puberaal gedrag. En pubers sterven nooit uit, want je ook verzint. Wie namelijk telkens door hard te schreeuwen en verontwaardigd te zijn het nieuws haalt, moet zich afvragen of de zaak die hij verdedigen wil daarmee is gediend of dat hij juist mensen van zich wegduwt of triggert op een verkeerde manier. Alle negatieve aandacht die één aanvoerder nu gekregen heeft wekt bovendien helemaal geen sympathie voor de goede zaak. Want de goede zaak heeft sympathie nodig, en die is buitengewoon kwetsbaar.

Je kunt een Van Gogh besmeuren met goedkope tomatensoep en roepen dat Kunst nooit boven mensenlevens mag staan(?), maar met een beetje verstand zou je kunnen inzien dat je zo alle krediet verspeelt en niemand meer luistert. In het verlengde hiervan geloof ik ook niet dat het bekladden van openbare ruimten zoals trappen met regenboogkleuren bijdraagt aan verdraagzaamheid. Waar je vroeger de politie belde vanwege vandalisme, wordt nu van je verwacht dat je klappend staat toe te kijken hoe openbaar bezit verandert in een snoeplolly. Gaat écht niet helpen en bovendien weet je van tevoren al dat mensen er aanstoot aan gaan nemen. Gevolg: de merkwaardige overtuiging dat er daarom nog meer trappen moeten worden beschilderd en je moet blijven volharden in die ingeslagen weg ‘omdat het dus hard nodig blijkt!’

We hebben echter eerder ironie, zelfspot, relativeringsvermogen en humor nodig om verder te komen dan nog meer geforceerde kleuren van de regenboog.

Samenvattend moeten we ons afvragen of de gemeenschap voor wie men zegt op te komen, uiteindelijk 1. zit te wachten op deze zich eindeloos herhalende steuntjes in de rug en 2. of dit de juiste manier is om het probleem aan te pakken. Want het feit dat uiteraard, vanzelfsprekend en zonder enige discussie ieder mens telt en erbij mag horen is zonneklaar. Wie dat niet beweert (En ik ben in de omstandigheid dat ik eigenlijk nooit iemand tref die dat niet beweert), sluit zichzelf buiten.

Bovenstaande problemen maken echter voldoende duidelijk dat het blijven zwaaien met regenboogkleuren in al zijn facetten zijn langste tijd heeft gehad. Hoogste tijd voor iets nieuws.

Actualiteit / Betoog / Opinie - 10/17/2022

Het einde van VI, het einde van een dialoog

De staat van verveling waarin een land verkeert kan men afleiden uit de mate waarin men zich druk maakt over banale zaken. Gelet op de drukte rondom het einde van het programma Vandaag Inside -van het oeverloos lege gemoraliseer van orakel Angela de Jong tot aan een door hysterie aangewakkerd volledig kansloos onderzoek van het Openbaar Ministerie- kunnen we niet anders concluderen dat we ons op de rand bevinden van een totaal verveelde gemoedsgesteldheid, tegen het beroerde aan. In deze overweging, in het besef dat ik mij daarmee onder de verveelden schaar, werp ook ik nog enkele thema’s nader op het vuur. Voor die ene lezer, die nog niet verveeld is.

Als liefhebber van het eerste uur schreef ik ooit al over het mogelijke einde van het programma. Nu dat er werkelijk is, voelt dat als een onbevredigende leegte. In tegenstelling tot anderen die zeggen dat het programma met een knal is geëindigd, ervaar ik het eerder dat het programma als een  nachtkaars is uitgegaan. In dit verband zou je dat ironisch kunnen noemen, maar het voelt in ieder geval heel onbevredigend. Het is me volkomen onduidelijk wat iemand hier nu mee opschiet. Johan Derksen zei in de uitzending van 28 april dat er geen plaats meer is voor Johan Derksen; maar het werkelijke probleem volgens mij is dat Nederland uitpuilt van mensen die vele malen groffer, geniepiger en beledigender zijn dan Johan Derksen. De rioollucht komt je al tegemoet wanneer je op sociale media de moeite neemt om enkele reacties te lezen op welk willekeurig onderwerp dan ook. Het einde van de openbare voetbalkantine is niet het einde van de polarisatie, maar eerder een absolute bevestiging ervan.

Wat ging er mis?

Natuurlijk ging er wel behoorlijk wat verkeerd. Eerder betoogde ik dat een grap nog zo misselijkmakend kan zijn, ik het recht om deze grap te mogen uiten zou verdedigen. Het probleem met de ‘dronken vrouw en de kaars’-anekdote van Derksen was echter dat ernst en ironie met elkaar verstrengeld raakten. Het gevolg was een uitermate giftige combinatie die niet meer om te vormen was tot een zuivere grap. Aangewakkerd door de technologie waarbij een enkele gedachte kan leiden tot een sneeuwbaleffect van honderdduizenden meningen en reacties, werd het leidend sentiment dat slachtoffers hier geridiculiseerd zouden worden.

Ik heb er geen enkele twijfel over dat dit absoluut nooit de bedoeling is geweest. Maar onze tijdsgeest kent een soort oncontroleerbare blinde wraakzucht, een soort middeleeuwse vergeldingsdrang waarbij iemand de gevolgen kost wat kost moet voelen. Een open dialoog met ruimte voor begrip en nuance, het controleren van feiten en context, hermeneuse, duiding en bedoeling en de mogelijkheid tot vergeving is er niet. Als het beeld gevormd is, moet dat hoe dan ook bevestigd blijven.

Vragen die blijven

Maar in het licht van wat Derksen probeerde te zeggen en waarbij hij naïef een zekere filosofische vrijheid permitteerde, blijven er tal van interessante kwesties hangen. Het probleem is echter dat zo in filosofische zin deze vrij besproken moeten kunnen worden, het dreigende schreeuwende sentiment vrijwel iedere open en kwetsbare vraag lastig zo niet onmogelijk te overwegen maakt. Van zenderbaas tot HR-manager, allemaal lijken ze bevangen door afrekenangst. Het idee om iemand in vrijheid van denken te kwetsen, waarbij het denken soms onbeholpen begint teneinde al zoekende tot nadere inzichten te komen, leidt dan tot de zelfcensuur van het vrije denken. Dat is precies wat er nu gebeurd is.

Het vrije denken stuit in zijn onbeholpenheid tegen de grens van het overheersende sentiment en de ruimte om dit denken in openbaarheid en ernst voort te zetten is daarmee gesmoord. Dat is dood zonde, want zo lijkt het erop alsof er een gelijk gevonden is, terwijl de vragen verre van helder beantwoord zijn. Want hoe kun of mag je bijvoorbeeld de tijdsgeest meewegen in het beoordelen van gedragingen van mensen? We vergeten soms al te gemakkelijk dat de context van de vrije jaren zeventig door velen totaal niet meer voorvoelt kan worden, net zo min als het idee dat kinderporno tot in de jaren 80 vrij verkrijgbaar in de etalages lag (!), net zo min als dat verkrachting binnen het huwelijk pas na 1991 (!) strafbaar werd of dat Nederland tot aan de strafbaarstelling in 2010 de grootste producent ter wereld was van dierenporno. Die bewegingen van maatschappelijke afkeuring en strafbaarstelling zijn van veel grotere geleidelijkheid dan velen lief is en veel minder absoluut en resoluut als men hoopt. Hoe terecht de afkeuring nu ook voelt of zelfs is, met terugwerkende kracht de toorn leggen op hen die zich binnen die toenmalige ruimte vrij bewogen is veel te simpel.

Een andere kwestie in het verlengde hiervan die veel dieper overwogen moet worden, is in hoeverre we los van tijdsgeest iemand moeten of willen veroordelen voor zijn gedragingen van zegge 50 jaar geleden. Het annuleringssentiment suggereert daar een vanzelfsprekend antwoord op te hebben, maar het lijkt me desondanks een wijd openstaande vraag. Derek Parfit (1942-2017) overweegt deze kwestie in Reasons and Persons, waarbij de analogie met Derksen verrassend dichtbij ligt:

Stel je een man voor van negentig jaar, een van de weinige rechtmatige winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede, die bekent dat hij het was die op twintigjarige leeftijd een politieagent verwondde in een dronken vechtpartij….

Derek Parfit (1984). Reasons and Persons. Oxford, UK: Oxford University Press. P. 326.

…Moet deze man dan zijn prijzen inleveren? Moeten we zijn posities afnemen, hem ontslaan uit respect voor alle agenten? Verdient hij het om als paria door te moeten?

Parfit meent dat hoewel dit een misdrijf was, deze man nu misschien geen straf meer verdient of dat we daar tenminste veel genuanceerder tegenover moeten staan. Deze man is ook in zijn ogen niet meer de dronken twintiger. Het is zeer waarschijnlijk dat we op negentigjarige leeftijd niet dezelfde overtuigingen en verlangens zullen hebben als toen we twintig waren. Deze man is een winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede geworden, en gelooft in niets meer dat zijn gedragingen van toen passend waren of hem nu kenmerken of identificeren. Daarbij moeten we ons bovendien ook het doel indenken van wat de straf hier precies beoogt. Wat is namelijk het maximale wat we met de straf kunnen of willen bereiken? En hoezeer bereiken we dat ook?

Wat is i.c. namelijk de zin of het doel om Derksen zijn theatertournee af te nemen of zijn goed beluisterde radioprogramma’s te annuleren? Het antwoord luidt dan volgens hoofdredacteur Henk Ruijl van Omroep West dat zo’n beslissing genomen is ‘uit respect voor alle vrouwen die ooit met seksuele intimidatie, aanranding of verkrachting te maken hebben gehad’. 

Alsof al die vrouwen uit alle tijden totaal niet voor zichzelf kunnen denken en kunnen beslissen of ze ernaar willen luisteren. Alsof al die vrouwen -mannelijke slachtoffers lijken nooit bestaansrecht te hebben- dergelijk paternalisme pruimen en alsof de bedoelingen en nuanceringen van het 50-jaar oude incident volkomen irrelevant zijn. Alsof de opvattingen van Derksen, die in dezelfde uitzending zijn eigen gedragingen al afkeurt en het opneemt voor slachtoffers, de blijvende idiote bedoeling houden die Henk Ruijl erin wil blijven horen. En alle excuses doen er volgens Henk ook niet meer toe. De dialoog moet en zal vernietigd worden ten gunste van…tja ten gunste van wat? En dan mogen we nog hopen dat het niet vooral de angst is van Henk en consorten om adverteerders kwijt te raken. Dat zijn vaak toch de eerste weekdieren die de dialoog offeren voor de centen. Het is allemaal zo oppervlakkig, dat je er haast moedeloos van wordt.

Iemand zei me gisteren in een les dat hij de volgende analogie had bedacht. ‘Wat als een dronken fietser een bezopen vrouw die op de snelweg loopt aanrijdt, op wie zijn we dan het meeste boos, om welke redenen en wie heeft het minste recht van spreken?’ Ik voorvoelde de moeilijkheid en kon hem onmiddellijk de klas uitsturen omdat ik er een suggestie in hoorde die me niet beviel. Maar dat deed ik niet en we overwogen zijn analogie lang en op vele manieren. ‘Wat nu als ik ook echt een dronken vrouw heb aangereden?’ zei hij op enig moment. ‘Zou u me dan alles willen afnemen?’ Ik antwoordde hem dat ik vooral zou hopen dat hij in alle rust eens met die vrouw het gesprek aan zou gaan. ‘En wat als ze niet dronken was?’ ‘Dan nog des te meer en hopelijk vanuit begrip en diep berouw.’

‘Ja,’ antwoordde hij. ‘Dat gesprek aangaan. Dat gesprek samen aan durven in alle rust. Daar gaat het eigenlijk altijd mis, niet?’

Actualiteit / Filosofie / Verwonderingen - 04/30/2022

Kan men toeval dankbaar zijn? Een filosofische overweging

Kun je (het) toeval dankbaar zijn? Aangezien deze vraag bij verschillende gelegenheden tot mijn verrassing door velen overtuigend met “ja” wordt beantwoord, zal ik in deze overweging uiteenzetten waarom dit een verkeerd antwoord is.

GK ChestertonDe oorsprong van de vraag – Kun je (het) toeval dankbaar zijn – kan worden gevonden in het citaat dat: “The worst moment for the atheist is when he is really thankful and has nobody to thank.” De bron is niet te achterhalen, maar wordt voor het eerst door G.K. Chesterton in 1923 in zijn werk St. Francis of Assisi toegeschreven aan de Engelse dichter Dante Gabriel Rossetti (1828-1882). Chesterton noemt het zelf ‘een bittere vaststelling, maar met een grote waarheid.’ (p. 88). Ik ben het eens met Chesterton. Maar waarin schuilt dan nu die grote -haast evidente- waarheid?

Als we aannemen dat ‘toeval’ betrekking heeft op gebeurtenissen en omstandigheden die onmogelijk vooraf te zijn voorzien, dan is het de vraag hoe we ons daartoe kunnen of moeten verhouden. Cornelis Verhoeven (2002, p. 390) merkt op dat we het woord toeval vooral begrijpen als grond van waar al onze pogingen om dat wat gebeurt te verklaren vanuit bekende regels of vanuit onze eigen inspanning, tekortschieten.

Toeval is dus de verzonnen grond daar waar de grond volledig ontbreekt. Toeval is wat voorafgaat aan iets dat is. Maar het toeval zelf is dus niets. Het is geen zaak. Het is geen kracht of ding dat ‘werkt’ op andere dingen. Het is slechts een theoretisch concept dat verwijst naar het op zichzelf onverklaarbare, maar het toeval heeft zelf geen bestaan. Het heeft geen wezen, geen ontologische status waartoe je kunt doordringen. Het is niet iets wat je kunt ontrafelen. Want zou dat kunnen, dan zou het toeval als theoretisch construct ter plekke worden opgeheven.

toevalAls we nu toeval beschouwen in het licht van dankbaarheid, moeten we nog nader vaststellen hoe we dankbaarheid opvatten. Ik stel voor dankbaarheid te zien als een innerlijke beweging waarbij iemand een vrijwillige plicht voelt om datgene wat hem is gegeven te beantwoorden met een uiterlijke waardering. Dankbaarheid is, opgevat als betekenisvolle deugd, een vorm van erkentelijkheid, waarbij er erkend wordt dat ‘iets’ positieve waardering verdient. Omdat erkenning een antwoord is, vat ik het op als ‘uiterlijk’, ‘iets wat geuit moet worden’. Dat kan goed een onuitgesproken vaststelling zijn, die voor onszelf is uitgesproken, waarmee we iets erkend hebben. Nu is erkenning een manier om het bestaan van iets in te zien en toe te geven. Daarmee kan dankbaarheid niet bestaan zonder relatie tot iets. Dankbaarheid heeft een reële grond nodig. Toeval kan dat nooit zijn.

maastricht sterIk begrijp dat in de dagelijkse praktijk mensen dankbaarheid ervaren voor iets wat ze niet kunnen verklaren. Om de dankbaarheid dan toe te schrijven aan toeval is even onzinnig als trots te zijn op contingente feiten. Want er zijn vele contingente (dat wil zeggen niet noodzakelijke) feiten die ons leven kenmerken. Feiten die evengoed niet het geval hadden hoeven zijn, maar waar ik toch een gevoel of verhouding toe lijk te hebben.

Neem bijvoorbeeld het feit dat ik geboren ben in Maastricht. Ik kan niet zeggen dat ik op dit feit enige invloed heb kunnen uitoefenen, of dat het een gevolg is van een bepaalde inspanning die ik heb geleverd. Toch merk ik in mijzelf een gevoel van trots. Als ik echter even verder nadenk, dan ontdek ik dat het niet zinvol is, of ronduit irrationeel, om trots te zijn op iets waar ik geen enkele inspanning voor heb geleverd. Ik kan mijn trots uiteraard wel verklaren op basis van het feit dat ik in het geval van Maastrichtenaar te zijn een onderdeel uitmaak van een geschiedenis, een levenswijze en een sociale groep waar ik mijn eigenwaarde aan ontleen omdat ik er met instemming onderdeel van uitmaak, maar dat is iets anders dan dat ik trots ben op het toevallige feit.

Een soortgelijke fout maken nu mensen die het toeval dankbaar (menen te) zijn. Ze zijn verheugd dat hun iets overkomt, waarbij in het geval ze het niet kunnen verklaren de wederkerigheid die ten grondslag ligt aan de dankbaarheid toch in stand willen houden door het toeval een ontologische status toe te kennen.

Het is waarschijnlijk dat in het dagelijkse gevoel dankbaarheid verward wordt met blijdschap, vreugde, opluchting of het tevreden of verheugd-zijn. Dat zijn allemaal gevoelens die op zichzelf kunnen bestaan en geen noodzakelijke wederkerigheid vereisen, zoals dankbaarheid dat wel doet.

Iemand zou tenslotte nog kunnen opwerpen dat dit alles een apologetisch karakter heeft en toeval gewoon vervangen is door ‘God’. Dat is echter een misvatting. Op de eerste plaatst draag ik een bewijs aan waarom dankbaarheid en toeval zich onmogelijk tot elkaar kunnen verhouden en op de tweede plaats zijn toeval en God geen synoniemen omdat ze ‘toevallig’ op het oorspronkelijke betrekking hebben. Iemand kan zich namelijk wel relationeel verhouden tot God, maar niet tot het toeval. Het al dan niet bestaan van God doet hierin niet ter zake: het is nu eenmaal een kenmerk van het begrip God dat er een relatie mee mogelijk is voor wie er in gelooft. Een kenmerk dat de gelovigen in het toeval helaas echt nooit zullen vinden.

Filosofie / Verwonderingen - 12/13/2021

KIRAC 23 ‘Honeypot’: Bananasplit voor nihilisten

Indien het vat niet schoon is, verzuurt alles wat men erin giet.
Horatius

Aanleiding voor deze korte overweging is het project KIRAC 23 ‘Honeypot’, waar ik tegen wil en dank nog tegenaan liep. Deze film vol met naakt is in zijn volmaakte lafheid alleen tegen betaling ongecensureerd te zien, maar dat is niet noodzakelijk om te begrijpen waar het over gaat.

Het plan voor de film was ontstaan, na een oproep op GeenStijl van ‘studente filosofie’ Jini van Rooijen aan zogenaamde ‘rechtse mannen’ of ze voor het oog van de camera met haar naar bed zouden willen. De bedoeling van het project was, stelt Van Rooijen in een interview, om met ‘porno de polarisatie te willen opheffen’. Als je nog nooit zoiets stompzinnigs gehoord hebt, iets wat zo evident oppervlakkig is, dan zou mij dat niets verbazen.

Van Rooijen is in ieder geval niet op zoek naar een serieuze maatschappelijke carrière en lijkt mij bovendien van wat we uit de film kunnen opmaken zo ongelooflijk afhankelijk van haar lichaam en uiterlijk, dat wanneer ze dat zou verliezen, ze helemaal niets meer over heeft. Ik vraag me in alle oprechtheid af of ze überhaupt overziet wat ze hier doet of dat haar adolescentenbrein nog de broodnodige ontwikkeling behoeft. Ik kan mij niet anders voorstellen dan dat je hier vroeg of laat heel veel spijt van krijgt. ‘Mama, ze zeggen op school dat jij mannen expres vernedert..!’

De uiteindelijke film, die ik zou willen samenvatten als Bananasplit voor nihilisten, noemt zichzelf een kunstproject. Dit betekent in de regel kennelijk dat de moraal geheel overboord mag, en de mens als middel mag worden gebruikt, in plaats van als doel op zich moet worden beschouwd. En het middel heet hier Sid Lukkassen.

Sid is om een of andere reden waarover ik hier niet zal speculeren, ingegaan op het verzoek van Jini van Rooijen. Argeloos, zeker, maar oprecht. Rond minuut 13 kwebbelt een vrouw trots hoe blij iedereen was dat deze ‘vette eland’ binnenboord was; de minachting is haar af te lezen. En rond 26:30 horen we een man fluisteren dat hij graag de pik van Sid wil zien. Er druipt een griezelig Nietzscheaans übermensch-gevoel van af die iedere vorm van ironie ontbeert en ongelofelijk pijnlijk moet zijn voor iedereen die zichzelf als (linkse) denker of kunstenaar serieus neemt. Het is niet dat de film niet ironisch probeert te zijn; de tenenkrommende stem van de Voice-over, het al eindeloos eerder beproefde spel tussen fictie en realiteit en de onvermijdelijke belegen etnische grapjes zijn er mislukte pogingen toe.

Het centrale gegeven is uiteindelijk, dat hier permanent misbruik wordt gemaakt van iemand die kwetsbaar en oprecht zoekt naar een vorm van liefde, affectie en verbinding. Sid is op zoek naar het esthetische wat het poëtische vuur kan aanwakkeren en werpt zich vol overgave in dat experiment. Wie het Schone begrepen heeft, begrijpt haar aanvankelijke verblindende kracht die zo sensationeel kan zijn dat men er een leven naar lang kan blijven hunkeren. Zoiets probeert Sid hier oprecht te vinden denk ik.

Maar deze schoonheid is nooit bedoeld voor het schone, maar voor het lelijke. Wat hier werkelijk iets bijzonders had kunnen zijn, wordt banaal, ‘abject en infaam’. Sid wordt geconfronteerd met een Kierkegaardiaanse Johanna de Verleidster. Let wel een volslagen parodie op Kierkegaard en het Forførerens Dagbog, waar de ‘kunstenaars’ nog een paar afslagen bij de existentialist missen.

Een mogelijk motief van de makers zou gevonden kunnen worden in een middeleeuwse opvatting van vergelding. ‘Dat wat anderen ons hebben aangedaan, dat doen we nu jullie aan! En zie eens hoe dat voelt!’, roepen ze dan kunstzinnig. Rechts heeft kwetsende ideeën, Sid is ‘rechts’, dus kwetsen we Sid. Dat is de logica volgens mij. Ik moest onverhoopt denken aan George Harris’ ‘Anne de mannenhater’ die een abortus ondergaat vlak voor de fatale termijn van 24 weken, om zo haar man die oprecht dacht dat ze uit liefde een kind van hem wilde een lesje te leren: dat wat mannen haar heel het leven al hadden aangedaan, dat gevoel wilde ze hem nu bezorgen. Bravo Anne. Bravo KIRAC. Leve het Beest!

Maar Sid is de enige oprechte persoon te midden van een verzameling idioten. Hij is de enige mens met een hart van goud tussen de dwazen met een hart van steen. Dwazen die denken dat de Tuin der lusten van Jeroen Bosch de bedoeling is; maar hoe kan dat ook anders dat je het schijnparadijs aanbidt, als je leven zich voltrekt in een schaduw.

De werkelijke ironie is denk ik dan ook dat nog nooit zoveel mensen sympathie hebben gekregen voor een rechts, conservatieve denker die open en bloot probeert polarisatie te slechten, en wellicht voor het eerst eens wat verder gaan graven in zijn thematiek. Als dat de bedoeling was van deze klucht, chapeau. Maar daar heeft het niet de schijn van. En wat ‘kunstenaars’ dan heerlijk vinden is dat mensen zoals ik gaan proberen de schijn te verklaren. Maar de film is zo leeg dat er nauwelijks iets te verklaren overblijft. En dan zegt de kunstenaar weer: ‘Dat is precies wat we bedoelden.’

En hierin schuilt tenslotte het fundamentele probleem van dit soort postmoderne nihilisten, die op weg zijn naar niets en het Niets: je kunt ze op geen enkele manier nog aanspreken. Want hoe je ze ook aanspreekt, de enige repliek die is te verwachten is dat ‘de kunst’ verdedigd moet worden en daarom het individu en zijn wil ondergeschikt is. Een behoorlijk fascistische benadering zou ik denken.  Maar op geen enkele manier staan ze werkelijk open voor een dialoog, nuancering, kritisch gesprek of laat staan het opheffen van polarisatie. In tegendeel, de walging die dit oproept vergroot alleen maar de weerzin tegen dit soort linkse ‘betaal ons en je ziet bloot’-kunstenaars. De boodschap van Honeypot is niets, leidt tot niets en blijft niets. En dat moet dan verdedigd worden.

Zwelgend in hun eigen paradigma is alles wat daarbuiten valt de vijand en is alles wat er niet binnenvalt weg te redeneren door middel van de paradox. Ze beschermen zichzelf met het verheerlijken van lucht en leegte en dat maakt dat alle kritiek daarin kan verstommen.  Ja, Sid had nog mogen opdraven om zijn verhaal te doen, lees je hier en daar. Alsof het vertrouwen niet fundamenteel vernietigd was! Schaamtelozer kan het haast niet. Bovendien, als Lukkassen zelf de spot had gedreven met deze club, had het project nooit de eindstreep gehaald natuurlijk. Dit heeft het daglicht gezien bij de gratie van de vernedering.

Te midden van dat alles is Sid Lukkassen de tragische held. Een oprecht leven is een vruchtbaar zaad. Hij hoeft zich nu juist nergens voor te schamen. ‘Dat is precies wat we bedoelden’, hoor ik ergens slissen. Yeah right.

Actualiteit / Opinie / Verwonderingen - 11/25/2021

Afghanistan. Of: het menselijk tekort.

De toestand in Afghanistan is van een ongekende tragedie die het menselijke tekort ten volle in het licht plaatst. De totale zinloosheid waarmee tienduizenden jonge mensen zich hebben opgeofferd om namens hun land ‘vrede, veiligheid en vrijheid’ te brengen in Afghanistan doet pijn en wekt ergernis. Dat de aldaar getrainde mensen op geen enkele manier bereid zijn geweest om zich voor een corrupte overheid in te spannen is nog wel te begrijpen, dat er weer gedacht is dat het mogelijk moet zijn om de westerse geluksformule van bovenaf op te leggen, terwijl de wil bij de ander ontbreekt echter niet.

Actualiteit / Betoog / Filosofie / Opinie - 08/16/2021

Sifan Hassan en de aanhoudend koele liefde

Het merkwaardige verschijnsel dat je het gevoel hebt dat je trots mag zijn op een prestatie die je niet hebt geleverd, is het geheim van de sport en de vraag naar de betekenis van nationale identiteit. En als de Olympische Spelen iets aantonen, dan is het dat nationale identiteit er toe doet.

Voor de televisie zitten en uitroepen: “We hebben gewonnen!”, terwijl je alleen opgewonden hebt zitten kijken, is desondanks een oprechte uitdrukking. We spreken van ‘ons’ land, ‘onze’ medailles en ‘onze’ sporters. We eigenen hun succes gevoelsmatig toe, omdat ze namens Nederland hebben gepresteerd. En vervolgens wordt zo’n sporter een idool, een rolmodel en een icoon. Een Dafne Schippersbrug tref je niet aan in Duitsland en over een Annemiek van Vleutenfietspad wordt niet in Botswana gediscussieerd.

Afgelopen weken is er in verschillende media ongelooflijk hard geprobeerd om ook zo’n nationaal rolmodel te maken van Sifan Hassan. Thijs Zonneveld schreef in het AD eerder al over Hassan dat ‘we hier in Nederland te weinig beseffen hoe goed Sifan Hassan is.’ Ik geloof dat dat niet waar is, maar het een probleem is van identificatie.

Er zijn honderdduizenden mensen die met tranen in de ogen kijken naar haar onwaarschijnlijke prestaties, waaronder ikzelf, maar moeite hebben om zich die ‘toe te eigenen’ zoals ze dat wellicht bij Ellen van Langen, Maarten van der Weijden of met Femke Bol konden. Die sporters staan kennelijk veel dichterbij het dominantie idee van nationale identiteit, Hassan staat daar veel verder vanaf. Bij Hassan ontbreekt het denk ik te veel aan het We hebben gewonnen!-gevoel, wat niet afdoet aan het enorme kijkgenot wat ze als atlete brengt.

Hassan mag tijdens de Olympische slotceremonie de Nederlandse vlag dragen. Maar op de een of andere manier komt dat erg geforceerd over. Waar ligt dat aan? Ik moet dan altijd denken hoe kinderen uit haar geboorteland kijken naar zoiets. Zij hebben heel, heel hard hun rolmodellen en idolen nodig. Modellen die alles geven, die vallen, opstaan en alsnog winnen. Maar wat halen ze hier uit? Zien zij dit als een Nederlandse prestatie? Hun Ethiopische Letesenbet Gidey ‘verliest’ en onze Hassan wint?

Maar als ik mij bedenk dat Femke Bol om welke reden dan ook morgen de Ethiopische nationaliteit verwerft en zij in Parijs een gouden medaille wint en het Ethiopische volkslied klinkt terwijl naast haar een beteuterde Nederlandse atlete brons heeft gepakt, denk ik: wees er maar niet al te blij mee, dit is gewoon een Nederlandse vrouw. Het is onze Femke die toevallig om welke reden dan ook voor jullie rent. Waarin schuilt hier het omslagpunt? Wanneer is Femke niet meer onze Femke?

Sifan Hassan, dus van Ethiopische origine, kwam op haar 15e naar Nederland en vroeg asiel aan op een grond die we nooit te weten zijn gekomen. Ze woont en traint in Amerika, spreekt na jaren Nederlands burgerschap op zijn best heel matig Nederlands en lijkt in heel veel opzichten geheel afgezonderd te zijn van de Nederlandse samenleving. Een beeld wat alleen maar in interviews bevestigd wordt.  Een dergelijke eigenzinnigheid is een prachtige randvoorwaarde voor topprestaties, maar maakt het enthousiasme om Hassan te omarmen en in het hart te sluiten heel erg ingewikkeld. En misschien moeten we dat ook helemaal niet willen forceren of proberen. Hassan lijkt telkens bewust buiten dat nationale gevoel te lopen, alsof onderdeel zijn van een natie een formaliteit is, een voor haar volkomen toevalligheid -net als de geboorte- waar ze wat mee moet. Soms lijkt ze er zelfs mee in haar maag te zitten, is mijn idee.

Kortom: het ontbreekt Sifan aan Sifan-promotion. Media kunnen dat niet voor je doen, die kunnen slechts faciliteren en aanmoedigen. Van den Hoogenband verandert daar niets aan. Een nationale held zijn, betekent zelf oprecht investeren in je land waar je voor strijdt. En dan moet je de taal goed (willen) beheersen (vgl. Maxima), aanschuiven bij Humberto, Tom en Sjoerd (tot vervelens toe soms), op koektrommels gaan staan (mag ook wat anders) en, niet onbelangrijk: je moet je persoonlijke verhaal vertellen. Mensen moeten weten wie je bent, zodat ze het gevoel krijgen dat ze je kennen, dat de sporter als mens dichter en dichterbij komt. Aanraakbaar wordt en benaderbaar is. Daar ligt de sympathie en wordt de identificatie-horde die er van nature is te overzien.

Niets kan haar daartoe verplichten, maar zolang Hassan die weg niet beloopt, zal de liefde altijd bekoeld blijven tussen supporter en atlete en kunnen we ons blijven afvragen waar dat enthousiasme blijft. Van het publiek kun je niet verwachten dat ze je zomaar in de armen sluiten, dat moet allereerst van de sporter zelf komen. Daar is niets raar aan.

Dus diepe buiging voor de atlete Hassan, maar voordat het ook collectief beleefd wordt als een ‘Nederlandse’ topprestatie: daar is nog wat heel wat training en wilskracht voor nodig.

Actualiteit / Betoog / Opinie - 08/07/2021

In gevecht voor een kus van Annemiek van Vleuten. Part II

Iets meer dan een jaar geleden begon ik te dromen van een kus van Annemiek van Vleuten. Het bleek dat zij op mijn vaste trainingstraject een 16.7 km lang segment langs de Waalbandijk in een pr. van 24.12 had afgelegd. Dat is 41.4 gemiddeld. Het werd mijn belangrijkste levensdoel om op dat stuk sneller te zijn dan Annemiek. En zo schreef ik, had ik ‘me vooral het doel gesteld om indruk te maken op Annemiek. Als ik het ooit nog haal is ze vast trots op me. En stiekem, om mezelf te motiveren denk ik dan dat ik wel een kus van haar verdiend zou hebben als het me lukt.’

Daar is niets van gelogen. Sinds die tijd heb ik dat segment meer dan 40x gefietst. Maar slechts een paar keer waren de omstandigheden gunstig genoeg om er alles uit te trekken, en dat mislukte dan. 39.8 met een bpm van 169. 40.1 met een bpm van 170…het leek dan alsof het moment nooit meer zou komen, omdat ik niet harder kon.

Want oei, wat is 17 km tergend lang om in je eentje boven de 41 fietsen! Alles moet meezitten. Fiets in orde, conditie op peil, frisse benen, de wind niet in je snuit, temperatuur goed, beetje rustig op de weg. En met een leeftijd van 42 en een BMI van tegen de 25 zitten twee zaken al niet echt mee. Maar juist Annemiek heeft als geen ander bewezen dat je ook op latere leeftijd jezelf nog spectaculair kunt verbeteren; ik bleef hoop houden.

29 juli 2021. Het leek er weer eens op dat de omstandigheden goed waren. Dat is niet te plannen. Het begint dan na een aanloop van 30 kilometer met vanaf het meetpunt gelijk vol gas geven en maar zien of de wind gunstig blijft staan langs de zigzaggende dijk. Het was niet echt rustig op de weg en ik ben een hele brave fietser, dus onderweg laat ik altijd kostbare tijd liggen. Ondertussen gaf de Garmin Edge aan hoe de zaken er voor stonden. Ik bleef een lange tijd seconden voor Annemiek rijden. En zolang dat in beeld is, blijft het gas erop en probeer je te verzinnen hoe je je krachten moet inzetten. Wel of niet nog een tandje erbij? Ik zie dat ik al 11 minuten in het rood fiets…

Het bijzondere is dat het denken halt houd bij zo’n inspanning. Alle zaken die je bezighouden of waar je over kunt malen, worden betekenisloos. Het gaat alleen maar over volhouden, kan ik het volhouden, ik ben er dichtbij, niet opgeven, volhouden. Misschien is dit de allerlaatste kans. Op enig moment zie ik dat Annemiek een ongelofelijk stuk hard fietst en verdwijnt mijn voorsprong razendsnel. Maar het is nog slechts een paar kilometer. Ik pers er alles uit. Soms denk je op tv wel eens waarom de renners in het slot van een etappe niet uit het zadel komen om wat extra power te geven. Nou dat zit er dan gewoon niet in. De benen zijn te zwaar om te gaan staan. Zo merkte ik dat ook. Op het laatste stuk pak ik weer wat seconden terug. Ik trek zowaar vol onderin de beugels, iets wat ik me niet eerder zo herinner. Ik kijk de laatste paar honderd meter niet meer op de Garmin en merk dat mijn longen niet gewend zijn aan deze inspanning.

Dan klinkt er een Super Nintendo-deuntje uit de Garmin en is het segment voltooid. Ik heb haar te pakken, ik heb haar te pakken! Wat valt er nu nog te wensen? De kersverse Olympisch kampioen is verslagen door de heer Stephan Wetzels!

Ja, misschien zat Annemiek toen op haar omafiets, en ja, misschien had ze al 150km in de benen en ja ik weet dat ze in Tokio een half uur lang wel 43 gemiddeld haalde. Maar de Waaldijk is toch zeker Tokio niet!

Hier ben ik nu 6 seconden sneller dan ze ooit was. En het kwam niet voor niets. Thuis zit ik met een ouderwets inspanningskuchje en breekt bij een wandeling naar de winkel het zweet me al uit. Als ik in 1988 geboren was, als vrouw in Nederland en ik was gaan fietsen en ik had deze conditie, nou….dan was ik wellicht het trainingsmaatje van Annemiek geweest!

De dag dat ik haar voor blijf op dat segment, is Annemiek gehuldigd in Scheveningen voor haar Olympisch Goud en Zilver. En in de avond zie ik haar bij Humberto zitten samen met Dumoulin en Van der Breggen, waar ze haar verhaal mag doen. Alles wat ze zegt klinkt altijd oprecht bij haar. Ze oogt gelukkig, maar toch zie ik aan haar dat ze de balen heeft. De Waaldijk is op haar veroverd door een eenvoudig filosoof en dat zit haar helemaal niet lekker.

Ze houdt het wijselijk voor zich.

Maar iets zegt me dat ik die kus nog niet zomaar te pakken heb. Ze is uit op wraak, en na Olympisch goud moet er een nieuwe uitdaging komen. Annemiek van Vleuten die Stephan Wetzels gaat verpulveren en niet zal rusten voordat ze dit segment weer op me in handen heeft. Als het haar lukt, krijgt ze een kus van mij.

____________________

Kijk hier het duel terug:

 

Verwonderingen - 07/30/2021

We hebben onze geheime ruimte nodig

Hoewel het de afgelopen dagen over politiek leek te gaan, ging het vooral ook over de betekenis van vertrouwelijkheid, de waarde van het geheime en de noodzaak van openbaarheid. Ik geef hier een aanzet om het spanningsveld tussen het vertrouwelijke, private geheime en het openbare publieke transparante nader te overwegen.

Actualiteit / Betoog / Filosofie / Opinie - 04/02/2021

De winst van D66, het verlies van GroenLinks en de zoektocht naar identiteit

In deze politieke overweging bespreek ik de drie opvallende kwesties die deze verkiezingen hebben opgeleverd: de winst van D66, het verlies van GroenLinks en de zoektocht naar identiteit.

D66. Of wat we toch een pyrrusoverwinning moeten noemen

Nog niet zo heel lang geleden was het de vraag of D66 nog bestaansrecht had en of de partij nog überhaupt tot leven kon worden gewekt. 10 verkiezingsnederlagen op rij, een warrig politiek profiel en de sterke associatie met ‘een op macht beluste politieke partij zonder duidelijke aanhang’ hadden de partij nog net niet over de rand van de afgrond geduwd.

De slimme herprofilering richting een progressief liberalisme op het gebied van Europa en milieu en minder op het gebied van bestuurlijke vernieuwing, in combinatie met aansprekende lijsttrekkers hebben de partij voorlopig weer op de kaart gezet. Met Rob Jetten was het exact zelfde programma veel minder omarmd. En we moeten hierbij niet onderschatten hoezeer ook aansprekende tegenstanders zoals bijvoorbeeld de PVV of FvD kiezers in de handen van D66 drijft. Voor veel mensen is D66 de redelijke Alma Mater die hen beschermt tegen alles wat uit de rechts conservatieve hoek komt en innig wordt verafschuwd.

Wat eveneens belangrijk is om op te merken, is dat zo weinig de toeslagenaffaire kleeft aan de VVD, zo weinig het afschaffen van het referendum en het aan de basis staan van het volledig mislukte leenstelsel kleeft aan ‘de onderwijspartij’ D66. Hoe is dat te verklaren?

Dat is een complexe kwestie. In het geval van de toeslagenaffaire denk ik dat de oplossing gezocht moet worden in het feit dat kiezers een persoon (Rutte) een partij (VVD) in dit geval niets aan rekenen. Rutte symboliseert voor hen niet de oorzaak die verantwoordelijk is geweest voor de affaire. En weliswaar is er veel aandacht geweest voor hoe politieke bureaucratie verziekt kan zijn en de vanuit de samenleving sterk gewenste misbruik-aanpak het goede en kwade niet meer wist te onderscheiden, het betreft desondanks een relatief beperkte groep slachtoffers die samen nog niet 1 zetel verschil zouden maken en bovendien niet per se behoren tot het electorale domein van de liberalen.

Dat ligt bij leenstelsel anders, daar gaat het over een veel grotere groep gedupeerden over een langere periode, waarmee de vijver met jonge hoogopgeleide kiezers waaruit D66 veel stemmen haalt behoorlijk lijkt vervuild. Ook hier moet de oplossing waarschijnlijk worden gezocht in het feit dat men ‘team’ Kaag niet symboliseert met de partij die jarenlang voorstander was van het systeem waarbij iedereen voor zijn studie geld moest lenen. Eveneens is het afschaffen van het referendum snel vergeven, aangezien dit vehikel denk ik voor veel kiezers niet meer tot de kern behoort van waar de partij onder Kaag voor staat. Het seculiere, individualistische, pro-Europese en groene verhaal met veel ruimte voor feminisme, ‘nieuw’ leiderschap en inclusiviteit overschaduwt daarmee voormalig kroonjuwelen en miskleunen. En bovendien telt het frisse van Kaag die daarbij de juiste toon heeft gevonden voor haar achterban, in tegenstelling tot Hoekstra die de juiste toon nooit gevonden heeft, of Klaver die de juiste toon al een poos kwijt is.

Want in het verlengde van dat laatste: het belangrijkste wat we moeten opmerken over deze overwinning van D66 is dat ze primair verklaard moet worden door het verlies op de linkerflank. Dat maakt de uitbundige vreugde over de vier zetels winst bij D66 ook zo bevreemdend om naar te kijken. Natuurlijk geldt dat iedere partij gaat voor de winst, maar ten koste van wat? Netto heeft de progressieve politiek zo’n 5 tot 10 zetels aan bondgenootschap zien verdampen, dus de politieke droom van Kaag dat het allemaal progressiever moet, is gewoon niet passend als je kijkt naar de democratische verhoudingen in de gehele Kamer. Met partijen als de VVD, CDA, PVV, CU, SGP, FvD, JA21 en zelfs de BBB is er in principe een duidelijk overhelling naar behoudender rechts te bespeuren die op verschillende vlakken voor hun kiezers de rem zouden moeten hanteren waar D66 in een versnelling wil.

Ik ben er stellig van overtuigd dat wanneer de nieuwe coalitie op het vlak van milieumaatregelen, ethiek en nationale en lokale identiteit geen rem zet op allerlei progressieve wensen, de conservatieve en rechts-liberale partijen alleen maar verder zullen groeien komende verkiezingen of dat de polarisatie en versnippering zal toenemen. Het spanningsveld zal dus in de coalitie vooral liggen bij D66 die zich aan haar achterban groot zal moeten houden op progressief vlak, terwijl daar verre van een ideologische Kamermeerderheid voor bestaat.

Het logische verlies van GroenLinks: de tanende aantrekkingskracht van het merk Jesse

In een interview met De Gelderlander stelt de nummer 10 op de kieslijst van GroenLinks Lisa Westerveld die ik graag volg, niet te weten wat er precies is fout gegaan en dat over te laten aan de analyse van deskundigen. Ik geloof dat ze de beste deskundige is die hier een hele scherpe en juiste analyse zou kunnen maken over dit verlies.

GroenLinks is namelijk het momentum kwijt, dat is bij Kaag komen te liggen. Het gaat namelijk niet alleen om de inhoud, maar ook om het gevoel wat mensen bij een partij hebben. Dat momentum was er vier jaar geleden toen Klaver als verfrissende verschijning het linkse politieke landschap opschudde en veel kiezers het gevoel gaf onderdeel te kunnen worden van een nieuwe beweging. Naast de vaste groep kiezers die ongeacht de omstandigheden altijd GroenLinks zouden stemmen, bracht dat een boel zwevende gelukzoekers op links in vervoering. Ik merkte dat destijds onder andere onder jonge vrouwen die zich specifiek tot Klaver -en niet GroenLinks- voelden aangetrokken, maar afgelopen weken hoorde ik dat geluid van vier jaar geleden helemaal niet meer terug. De glans is van Klaver afgespoeld en hij heeft enorm veel moeite gehad om zijn oprechtheid voldoende voor het voetlicht te brengen denk ik. Het frisse geluid klonk na verloop van tijd te gemaakt, te voorbereid, te gescript.

In Baudet heeft hij bovendien zijn verkeerde tegenstander gekozen (dergelijke confrontaties zijn miljoenen keren bekeken en staan in schril contrast met alle relevante beleidsmatige inbreng van GroenLinks, waar niets van gedijt bij de gevoelskiezer). Het leverde volgens mij vooral antireclame op evenals de mijns inziens geforceerde hoop op linkse samenwerking met een poster die ook al geen blijk gaf van het merk Jesse, zoals de VVD het merk Mark wel perfect heeft gespeeld.

Concluderend moeten we het verlies van GroenLinks voor een belangrijk deel zoeken in het feit dat Klaver zijn hand heeft overspeeld door niet het momentum te pakken van meeregeren in Rutte III om zich daar samen met D66 te profileren of het groene geweten te vormen van het kabinet. De esthetische inwisselbaarheid is bovendien groot: VOLT heeft nu weer dat momentum dat veel kiezers zo onweerstaanbaar aantrekkelijk vinden. En bovendien zijn inmiddels niet alleen een heleboel groene en linkse thema’s gekaapt door Kaag, ook zij heeft zijn momentum gekaapt en het ligt voor de hand dat zij dit wel zal verzilveren. GroenLinks zal komende jaren veroordeeld zijn tot de schare vaste kiezers, net als de SP die het momentum met Marijnissen nooit meer gaan pakken. En gelet op het huidige maatschappelijke sentiment waar er bij een aanzienlijk deel van de bevolking een progressieve moeheid kan worden opgemerkt, verwacht ik ook niet snel een nieuwe vijver waarin GroenLinks onder leiding van Klaver in kan gaan vissen.

Identiteit en pas op de plaats

Want wat tenslotte niet onvermeld moet blijven is het feit dat het versnipperde naar rechts hellende politieke landschap, vooral sterk draait om identiteit. Grote thema’s als het verduurzaming, migratie en de positie van Nederland in Europees verband, raken rechtstreeks aan de persoonlijke identiteit van mensen. En meer dan ooit in onze mediacratie en post-digitale maatschappij belichamen politici een bepaalde identiteit waarmee je het gevoel moet hebben dat het klikt.

Je kunt bijvoorbeeld 100 keer wijzen op het feit dat iemand als Baudet inhoudelijk niets heeft gepresteerd in de Tweede Kamer of veel gekke onzin uitkraamt, maar als Baudet gewiekst de wetten van de sociale media volgend daartegenover zet dat mensen snakken naar vrijheid, lokale herkenbaarheid, het behouden van eeuwen oude tradities en een Europa wat zich niet moet bemoeien met ons strafrecht, dan is de kiezer aan de rand van de conservatieve flank bereid om heel veel door de vingers te zien. Wilders leunt hier feitelijk al zijn hele politieke leven op en ik stel vast dat de opkomst van JA21 en de BBB in hetzelfde kielzog zitten. Aan de andere kant zien we partijen als VOLT en Bij1 als ‘het nieuwe progressief’, die net als ooit de Partij voor de Dieren een mislukte deeltaak van de gevestigde politiek overnemen. Aan de rand van het politiek linkse spectrum profileren zij zich met een hippe one-issue strategie (Europa, inclusiviteit) waar altijd (jonge) kiezers voor te vinden zijn die zich dolgraag met ‘de nieuwe politiek’ of ‘politiek van de 21e eeuw’ willen identificeren.

Het aanstaande kabinet, en hoogstwaarschijnlijk in het bijzonder D66, doet er verstandig aan op te merken dat er een rechts en conservatief sentiment bij veel kiezers leeft. Daar moet je iets mee doen. Hard roepen dat het groener, duurzamer, mondialer en progressiever moet, miskent het verlangen naar lokale en nationale identiteit, de migratiemoeheid en de voor mensen niet weg te moffelen nadelen van de vergroeningsagenda (landschapsvervuiling, gebrek aan efficiëntie en kostenbeheersing, het kapen van groene stroom door multinationals etc.)

De ware kunst van de politiek is om een juiste balans te vinden waarbij die thema’s een plek krijgen in het beleid, maar tevens kiezers het gevoel krijgen dat, ook al neemt hun partij niet deel aan het kabinet, ze toch gehoord worden in hun verlangens.

Actualiteit / Betoog / Opinie - 03/19/2021

Wetzels’ werkelijkheid: zetelvoorspellingen die er toe doen!

De vrije pen en de politieke bespiegeling: de ideale combinatie van de democratie. Aan de vooravond van de ‘historische’ verkiezingen daarom deze extreem subjectieve duidingen van alle politieke partijen inclusief een onvermijdelijke voorspelling. Volledig gebaseerd op de natte vinger. Makkelijk? Ga er maar eens aan staan!

VVD- 33 zetels

De VVD was ooit sigaren, mooie Leidse vrouwen, Bentley, Corps en gebral. Met Mark Rutte is het echter tofoe, handjes boven de dekens, Gazelle, op tijd naar bed en gebral. En de VVD is Mark Rutte. Ik zou niet eens weten wie de nummer twee en drie zijn van de VVD. De oude rechts-liberale identiteit van de partij is ook compleet irrelevant geworden, het gaat om het vasthouden van het momentum, de premiersbonus pakken en zoveel mogelijk mensen uit het midden weghouden bij andere partijen. Het merk Mark is excellent uitgespeeld en mensen zijn kennelijk nog niet uitgekeken op de staatsman, zoals dat bij Balkenende in zijn laatste optreden duidelijk het geval was (U kijkt zo lief….). Ik had nooit gedacht dat hij nog een vierde kabinet zou gaan leiden, maar Rutte en corona blijkt een gouden duo.

PVV- 23 zetels

Bij deze partij speelt maar één vraag: wat als? Vervolgens kun je daar een heleboel zinnen achter plakken. Wat als Geert zijn programma iets intelligenter uiteenzet? Wat als Geert het immigratievraagstuk iets beter onderbouwt met realistische oplossingen? Wat als Geert economisch iets liberaler uit de verf zou komen? Maar vooral ook: wat als Geert er een keer mee stopt? Ze zullen Geert ooit weg moeten takelen uit de Tweede Kamer, en daarmee niet veel later de restanten van de rest van de PVV. Voor nu echter blijft een van de beste debaters van het politieke landschap – in dat opzicht het absoluut ideale clowntje- een aantrekkingskracht houden voor heel veel Nederlanders die zich onbegrepen blijven voelen door de politieke en maatschappelijke situatie die hen omgeeft. De oplossingen komen niet van de PVV, maar de niet aflatende troostende schouder van Geert is voor heel veel mensen ook wat waard.

CDA- 20 zetels

Flopke Hoekstra is geen clowntje en dat breekt hem op. Net als Omtzigt is het een man voor achter de schermen: keihard knokken voor de politieke zaak. Op het podium echter moet je in staat zijn het clowntje uit te hangen en een vrolijke gevatheid bezitten. Maar Wopke toverde alleen maar mislukte konijnen uit de hoed en reed letterlijk een scheve schaats. De kracht van het CDA schuilt echter erin dat ze in een prettig midden zitten ten tijde van politieke besluiteloosheid bij de kiezer. En juist omdat Omtzigt niet is afgeschminkt op het podium heeft het CDA, samen met Mona Keijzer daar nog een paar mooie tranen-, herstel stemmentrekkers.

D66- 11 zetels

De valse brave Hond, ik bedoel Maurice, kwam vlak voor de streep nog met een zogenaamde klinkende overwinning voor D66. Ik geloof daar geen biet van. D66 staat symbool voor alles wat rammelt in onze hedendaagse hypernerveuze maatschappij: het krampachtig maskeren van gebrek aan diepere betekenis (geloven in jezelf, whatever that may mean), volledige inwisselbaarheid (exemplarisch Jetten die werd vervangen door Kaag) en de nihilistische houding tegenover de waarde van het menselijke leven. Ja zelfs een exotische hansjepansje boomkever wordt beter beschermd dan het ongeboren kind bij D66. Keuzevrijheid keuzevrijheid! Maar de bijbehorende verantwoordelijkheid, dat hoeft allemaal niet zo nodig. Toegegeven, de prachtig gephotoshopte Kaag ziet er aantrekkelijk en stoer uit op de grote verkiezingsposter, maar inhoudelijk is het allemaal ongeloofwaardig. Van leenstelsel tot afgeschaft referendum: je krijgt altijd precies wat je er niet van verwacht.

SP- 8 zetels

Het grootste probleem bij de SP zijn zeker niet de rode jongeren die Karl Marxje willen spelen en lustig zwaaien met Das Kapital, wat ze nooit gelezen hebben (wie wel overigens). Nee, het probleem is Lilian Marijnissen. Als ik haar zie verlang ik gewoon nog steeds naar good old Emile Roemer. De oom die op je feestje altijd wel een schunnige mop paraat had, maar als je wat langer met hem sprak er een buitengewoon interessante en oprechte visie over de samenleving op na bleek te houden. Maar Lilian is niet grappig, en verveelt ook snel. Ze heeft het gewoon niet, ze mist de gunfactor. Typisch was de poster in het AD waar ze samen stond met Renske Leijten. Waar zie je dat een lijstrekker moet steunen en leunen op een succesvolle partijgenoot?

GroenLinks- 10 zetels

Ik geloof dat mensen Jesse niet meer zo geloven. Vier jaar geleden kon hij aanschuiven bij Rutte III, maar hij besloot toen niet in de strontkar te springen. Daarmee heeft hij zijn hand overspeeld. Niet alleen was het zeker geen strontkar, het was een ideaal politiek ogenblik om als GroenLinks te begrijpen hoe coalitievorming werkt en hoe je daar desondanks toch jezelf mooi in kunt profileren. De linkse progressieve natte droom gaat in dit Europa echter nooit van de grond komen, simpelweg omdat mensen op zoek zijn naar herkenbaarheid, lokale identiteit en traditie. Het kosmopolitische groene kader is als verhaal ook niet voldoende, en als de uitstraling dan ook nog eens flets wordt, dan gaat het heel moeilijk worden om nog 10 zetels te halen. Ik vrees dat Jesse over the green hill is.

PvdA- 12 zetels

Zo ik bij de SP nog wel eens verlang naar Emile Roemer, mis ik hier Lodewijk Asscher. Ik zou bijna zeggen dat ik een voorkeur heb voor mannelijke lijsttrekkers, maar dat is dan hooguit een impliciet vooroordeel wat op freudiaanse wijze een keer tevoorschijn zou moeten worden getoverd. De enige reden die ik kan bedenken waarom de PvdA zetels gaat terugpakken is omdat het alternatief op de linkerflank bij de SP en GroenLinks voor veel mensen niet werkt. En vooruit, Lilian Ploumen is wel een Maastrichtse en dat levert altijd wat extra sympathie op.

ChristenUnie en de SGP – 7 en 3 zetels.

Gert-Jan Segers en Kees van der Staaij zijn mannen waar je je autosleutels zonder aarzeling bij inlevert en dan nog een gepoetste auto terugkrijgt ook. Beide christelijke partijen zijn betrouwbaar, stabiel en behoren tot het meubilair en het geweten van het politieke landschap. Af en toe is er de mogelijkheid om mee te regeren of relevant te zijn op bestuurlijk niveau, en die vruchten zijn afgelopen jaren door beide partijen voldoende benut. Maar daar waar de SGP haar identiteit zorgvuldig bewaakt komt de ChristenUnie af en toe in een vaarwater terecht waar de prijs voor coalitievorming moet worden betaald. Het is logisch om oppositie te verwachten voor deze partij komende jaren om de christelijke identiteit weer optimaal uit te kunnen dragen zonder hinderlijke ideologische strontvliegen aan de linkerflank of rechterflank.

Partij voor de dieren- 7 zetels

Ik ben altijd geneigd om te zeggen Partij van de Dieren. Het maakt niet veel uit wie hier lijsttrekker is, het is een partij die aan blijft spreken omwille van haar rechtlijnige ideologie, en denk ik vooral meisjes aantrekt die net mogen stemmen en op paardrijden zitten. Ik weet niet hoe ik daarbij kom. Voor de rest is deze hele partij me niet opgevallen gedurende de campagne, dat is over het algemeen een goed teken: aardige winst voor de partij, ondanks de onbegrijpelijke verkiezingsposter waar Ouwehand als Sub-Zero uit Mortal Combat poseert..

Forum voor Democratie- 9 zetels

Ik voorspel een verrassing: de gordijntjesbonus. Niet in het openbaar uitkomen voor het feit dat je stiekem toch Thierry Baudet wel pruimt, maar gewoon wel op hem stemmen en zijn gekkigheid op de koop toenemen. Dat zou zo toch nog heel wat zetels kunnen opleveren. Geen enkele politieke persoonlijkheid heeft de media zo op zijn nek gehad als Baudet met als dieptepunt de voordracht van Martijn Koning. Hoge bomen vangen veel wind, maar hoeven daarom nog niet permanent met de zaag te worden aangevallen. Er lijkt bovendien op het conservatieve liberale vlak heel weinig keus te zijn, wat zwevende kiezers kan bewegen tot nog eenmaal een gokje op Thierry en zijn uil.

DENK -2 zetels

Ik gun ze twee zetels, want Azarkan zonder Kuzu, is als Snip zonder Snap, Bassie zonder Adriaan of Ernie zonder Bert. Die twee van elkaar scheiden zou het wel erg treurig en saai maken. Ze moeten echt kost wat kost behouden blijven al is het maar ter vermaak. Voor de rest kan ik me niet voorstellen dat deze partij ooit nog relevant gaat worden, die kansen zijn verkeken.

50+ – 1 zetel

Dit was de enige partij waarbij ik niet direct op de naam kon komen van de lijsttrekker. Het gekibbel van de oudjes heeft de partij natuurlijk de das omgedaan. Want als je als oudere ergens niet mee geassocieerd wil worden dan is het wel met zure en afgunstige ruziemakers. Een geluk bij een ongeluk is wel dat Henk Krol waarschijnlijk definitief met pensioen kan, want ik geloof niet dat zijn egopartij de kiesdrempel gaat halen. We zullen hem herinneren als een… ja als wat?

Overige partijen- 4 zetels

Het zou mij verbazen als de meeste partijen die meedoen echt het geloof en het gevoel hebben een kans te maken. Alleen JA21, VOLT en Code Oranje strijden om in totaal 4 zetels. Bij1 haalt net de kiesdrempel niet en ook wat betreft de Piratenpartij blijft dat meedoen tegen beter weten in. Splinter, NLBeter en TROTS spreken de kiezers te weinig aan en het voelt ook alsof je stem daarin verzuipt en verloren raakt.

Ik denk dat ik alles excellent heb verwoord en zeer dicht tegen de werkelijkheid aanzit. En mocht dat niet het geval blijken, dan is er vast nog een carrière in de politiek voor mij weggelegd.

Ga stemmen!

 

Actualiteit - 03/16/2021

Het monster op de fiets dat het kind deed vallen

Of: Het Tijdperk van het Slachtoffer

Het Monster. Vrij naar Edvard Munch

In 1870 vraagt John Henry Newman zich vertwijfeld af wat er met zijn tijd gebeurd is. Waar is toch die geweldige menselijke geesteskracht gebleven?[1] Hoe weinig kon hij vermoeden dat Het Tijdperk van het Slachtoffer toen nog moest aanvangen en ‘het zielige’ een van de grootste drijvende maatschappelijke krachten zou worden? In deze korte bijdrage bespreek ik een exemplarisch geval dat onze tijdsgeest zo ongelofelijk scherp samenvat, dat ik geloof nooit meer op iets te stuiten wat dit overtreft[2].

Over welk schitterend verhaal gaat dit dan? Nu, men neme een fietser in de Ardennen. Een man van middelbare leeftijd die eropuit gaat om wat te werken aan zijn conditie. Ergens op het parcours loopt er een kind los van de ouders en staat vader Patrick Mpasa te filmen. De fietser belt en (iemand) roept ‘pas op! Pas op! Pas op’, wil er langs en tikt dan al dan niet opzettelijk het kind met zijn knie aan. Het kind sukkelt naar voren en landt op beide handjes.

Voor wie dat met eigen ogen wil zien (Waarschuwing! De beelden zijn buitengewoon NIET schokkend), die kan terecht op talloze kanalen, zoals hier en hier.

Allereerst – en ik zeg dit er toch maar weer nadrukkelijk bij- moeten we aannemen dat dit niet in scène is gezet om juist spot te drijven met onze tijd en de wraakzuchtige kosmonihilistische twitterzieke probleemdieren waar ze van overloopt. We moeten aannemen dat het hier geen sociaal experiment betreft met de bedoeling de waanzin en de massahysterie ten volle te ontmaskeren op basis van de vraag:

Hoe lang zal het duren voordat dit banale niemendalletje nationaal nieuws is, men er schande, GROTE schande van spreekt en roept om vergelding en bloedige wraak? Hoelang duurt het om van deze man een monster te maken?

Uiteraard niet lang. Zo wil als ik wat grasduin in honderden reacties, Nel G. de fietser opsodemieters verkopen en Sven de B. de fiets om zijn nek vouwen. Een beetje zoals de middeleeuwers dit soort zaken oplosten.

Maar we gaan er dus vanuit dat we niet naar Jiskefet zitten te kijken, maar dat het hier een echte gebeurtenis betreft.

Dan merk ik vervolgens op dat alle nuance en relativering ontbreekt in de berichtgeving. Was dit een fietspad? Kon er niet geremd worden omdat het veel te glad was en anders de situatie gevaarlijker was geworden? Waarom reageren de ouders niet op de hoorbare bel? Hoe komt zo’n filmpje bij een krant terecht en wat is daar in vredesnaam de werkelijke bedoeling van, de zin? Waarom moet die fietser opgespoord worden en gaat er een bericht uit van de federale politie alsof we hier te maken hebben met een terrorist? Waarom wordt zijn identiteit niet a priori beschermd?

Kortom: Wat valt er hier precies te winnen met nationale aandacht (in plaats van het voorval privé te houden), wraakzucht (in plaats van vergevingsgezindheid), aangifte (in plaats van zand erover en kan een keer gebeuren) en jezelf wegzetten als een immens slachtoffer (in plaats van relativeren en jezelf een heel klein beetje te vermannen)?

Ja, waarom kan zoiets zo onbeduidend als dit zo disproportioneel uitgroeien tot een lelijk monster? Waarom moet deze man tot monster worden gemaakt?

Het antwoord is simpel: Omdat we in het Het Tijdperk van het Slachtoffer leven.

Dit is simpelweg kenmerkend voor deze tijd. Geen enkel voorval hoe onbeduidend ook kan door de vingers worden gezien, alles moet publiekelijk worden gemaakt. Autoriteiten voelen zich en zijn gedwongen alles serieus te nemen (omdat de toorn van het publiek er is). Juridisering is de norm, wraak is leidend. Hoe betekenisloos een voorval ook, de veronderstelde dader moet zich dader weten en dader voelen en dader worden. Zijn verhaal doet er niet toe, het slachtoffer heeft alle troeven in handen.

Wat een vreselijke tijd! Wat moet het ook vreselijk zijn om kind te zijn van ouders die hun pedagogische onmacht kracht bijzetten door aangifte te doen, geen genoegen nemen met het verhaal van de fietser, die zozeer bezig zijn met hun slachtofferschap, dat het kind daarbij zelf ondergeschikt lijkt te worden. Want welk doel wordt hier nu precies nagestreefd en welke prijs wordt daarvoor uiteindelijk betaald?

Hoezeer heeft een kind te lijden van het gedrag van de ouders hier? Het is misschien wel de bekendste pedagogische wet dat de schrik van een kind eerder wordt veroorzaakt door de hysterische overprotectieve reactie van ouders dan door datgene wat het kind zelf is overkomen. En hoe onwaarschijnlijk hysterisch moet het worden om hier nationaal nieuws van te willen maken? Je kwetsbare kind ten toon te willen stellen aan Das Man?

Een kind krijgt een tikje en landt op zijn knieën in de sneeuw! Ja, dit onschuldige kind, is nu DAT kind. Het kind wat een tikje kreeg en dankzij de ouders aanleiding werd voor nationale toorn.

Ik vraag me dit alles echt in oprechtheid af. En wellicht vindt iemand het eveneens oprecht ongelooflijk zielig voor dat kindje en zit de fietser wellicht fout en had hij even af moeten stappen (maar wat waren dan de gevolgen geweest?).

Maar kijk nu eens hoe deze zieligheid vervolgens wordt gecultiveerd. En kijk eens even door al mijn woorden heen – of ze je nu bevallen of niet- en vraag jezelf in stilte af wat hier nu gebeurt. Is dit een wereld die je echt kunt willen? Is dit een wereld waar je vrolijk van wordt? Zou jij in het belang van je kind dit alles in de openbaarheid willen slingeren?

Is dit de wijze waarop we kinderen groot willen brengen met het idee dat een tik in het licht geplaatst moet worden van de dreiging van een jaar celstraf?

Natuurlijk mag iemand af en toe verontwaardigd zijn, de behoefte voelen verhaal te willen halen of zijn toestand als tragisch beschouwen. Maar daar moet een vorm van reflectie, relativering, zelfspot en geesteskracht tegenover staan. Zodra die opgeheven worden -in het bijzonder zoals in bovenstaand geval-, wordt je blind en ten volle een zielig slachtoffer van banale omstandigheden. Dan heb je de tijdgeest helemaal mee en is er vluchtig medelijden alom…

Maar als dat alles weer is weggewaaid, ben je slechts een zielig slachtoffer van je eigen slachtofferschap. Wat je niet ombracht, heeft je zwakker gemaakt.

 

[1] Zie p. 476 van An Essay in Aid of A Grammar of Assent (1870).

[2] Dat dacht ik overigens eerder, zie het tragische: Wat-heet-een-pyrrusoverwinning

Actualiteit / Betoog - 12/28/2020

GroenLinks en de worsteling met Achilles en de Schildpad

Of: 4 verwonderingen over Kauthar Bouchallikht als mogelijk Kamerlid

Zo af en toe noteer ik wat kanttekeningen bij onze politieke besluitvorming en haar randzaken. Niet omdat het veel mensen zou interesseren of dat het grootse inzichten betreft, maar vooral omdat mijn eigen verwondering zich zo opdringt dat ze pas op papier enigszins tot bedaren komt. En in het politieke moeras van aanhoudende verwondering stuit ik nu op de nummer negen van de kandidatenlijst van GroenLinks voor de Tweede Kamer: mevrouw Kauthar Bouchallikht.

Dit betreft vast een uiterst marginale kwestie zou je zeggen, zeker waar, met dit verschil dan dat Bouchallikht in opspraak is gekomen omdat ze vermeende banden zou hebben met de moslimbroederschap. Volgens onderzoeksjournalist Carel Brendel, die er een uitvoerig bronnenonderzoek op nahield bestaat daar weinig misverstand over. Publicist Özcan Akyol verbaasde zich hooglijk toen hij haar zag op foto’s van het nationalistisch-conservatieve islamitisch verbond Milli Görüş en zelfs op Joop.nl, de kraamkamer van inclusief Nederland, zijn er mensen die met hun hoofd schudden (!). Enfin, als dat geen verwondering opwekt, dan weet ik het ook niet meer.

Verwondering I
Uiteraard is er allereerste vanzelfsprekende ontkenning. Stel je maar eens voor dat het toegegeven zou worden en Bouchallikht zou zeggen:

Ja beste kiezers, alles wat de onderzoeksjournalist zegt klopt. Het is zoals het is, maar ik blijf het milieu een warm hart toedragen. Zo was ik namelijk ook voorzitter van de stichting Groene Moslims!

Toen ik benieuwd was deze website eens te bezoeken –want wat zijn groene moslims dat er een aparte stichting voor moet worden opgericht– bleek dat mijn browser daar niet zoveel trek in had:

Dat is dan wel weer schitterende ironie; dit zou je nooit zelf kunnen verzinnen.

Hoe dat ook zij, de ontkenning is menselijk weer al te menselijk en volgens Jesse Klaver wordt Bouchallikht nu zo kritisch benaderd omdat zij moslim is (AD 20/11/2020). En volgens inclusiteitsdeskundige Zoë Papaikonomou is het zo dat “de islam en moslims gelden als bedreigingen en zonder pardon worden verdacht gemaakt.” (AD 20/11/2020).

Verwondering II
Dat is een zo’n schitterende onzinverdediging die zo gruwelijk lamlendig in elkaar steekt dat je er eigenlijk geen woorden meer aan vuil hoeft te maken.

Maar dat doe ik toch, voor die ene die het wel een goed argument vindt. Het is in dezelfde lijn als dat zonder pardon de SGP’er altijd weer in de hoek wordt gedreven als het gaat over het abortusvraagstuk of seks voor het huwelijk. Het is hetzelfde als dat zonder pardon alles wat een gemiddelde PVV’er aanraakt door talloze lui in de extreemrechtse hoek wordt geschopt. Het is hetzelfde als dat Slob een slip-of-the-tongue heeft en zonder pardon Artikel 23 de fik in moet en ‘het eens afgelopen moet zijn met die christelijke idioten’. Het is hetzelfde als dat Baudet zonder pardon door talloze lieden aanhoudend als fascist wordt neergezet en de hele partij kapot moet of de ‘vieze k***********l’ Pieter Omtzig zonder pardon dood. Etc. enz., und so weiter.

Omdat ze allemaal moslims zijn?

Nou, nee, omdat ze politiek willen bedrijven en daarbij onder het vergrootglas liggen van miljoenen nederige onderdanen met een hele grote waffel. Klik- en Tweet-geile onderdanen die op de een of andere manier hun eigen identiteit willen afmeten tegenover die van de politicus. Simpele medialogica verklaart de rest. Zo werkt dat nu eenmaal en het gaat hier lang niet zo ver als bij Omtzigt bijvoorbeeld.

En als je deze zogenaamde verdachtmakingen niet hebt zien aankomen, dan ben je bij voorbaat al kansloos in de politiek. Gelukkig zag Bouchallikht wel in dat het erbij hoort en meldt ze in een Tweet:

Het doet me pijn om hierop te moeten reageren, maar ik wist dat dit soort verdachtmakingen zouden gebeuren toen ik me kandideerde voor GroenLinks. Elke keer weer dezelfde tactiek: guilty by association.

Zonder er inhoudelijk toe te lichten wat haar bedoeling is geweest bij al die door deskundigen aangemerkte bedenkelijke clubs, volgt dan geheel in de lijn met wat ik eerder vaststelde “Het Tijdperk van het Slachtoffer” een grote “We got your back”-steunbetuiging. Om nog maar eens te benadrukken dat de boze buitenwereld altijd maar weer de kwetsbare moslims aanpakt omdat ze moslims zijn (let ook op het subtiel suggestieve altijd weer dezelfde tactiek). Wat dus niet zo is.

Verwondering III
Want hoe zit Bouchallikht werkelijk in elkaar? We zien een schitterende paradox: niet eentje in de zin van dr. Jekyll en mr. Hyde, maar eentje in de trant van Achilles en de Schildpad: een vrolijke dame met een hoofddoek (Schildpad) die opkomt voor gelijkheid en duurzaamheid (Achilles), die zich laat inspireren door de islam (Schildpad) en tegelijkertijd progressieve stokpaardjes als een abortuspil en een geëmancipeerd lhbtqx-beleid omarmt (Achilles). Achilles haalt de schildpad natuurlijk nooit in – maar ook weer wel. Kortom: wonderlijk, wonderlijk!

Maar als ik dan toch heel kort even de psycholoog mag uithangen: Bouchallikhts trotse kandidatuur voor de kamer in 2021 is gewoon een coming out of age. Het is voor haar een streep willen zetten onder haar verleden en er nooit meer aan herinnerd willen worden of in alle andere gevallen de betekenis van het verleden hardnekkig relativeren, zoals Rita Verdonk ooit een streep zette onder haar PSP- en PPR-lidmaatschap en een volwassen liberaal werd, zonder ooit nog aan dat verleden te willen worden herinnerd. Dat liep voor Rita niet zo heel goed af verder, maar dat is weer een heel ander verhaal.

Het zou heel goed kunnen dat zoals vaker wanneer er sprake is van diepe banden met verschillende subculturen, iemand loyaal wil blijven op beide fronten. Dat spanningsveld zien we ook hier weer terug en het zal komende jaren, helaas voor Bouchallikht, nog vaak onder de aandacht worden gebracht. Dat is nu eenmaal ook inclusief in deze tijd.

Verwondering IV
Het laatste wat ik nog wil zeggen, is zeker niet de minste verwondering. Hoe kan iemand als talent (‘De commissie ziet in Kauthar een groot en wijs talent’, aldus de GroenLinks-website) uit het relatieve niets op zo’n hoge positie worden geplaatst volgens een kandidatencommissie? En waarom plaatst zo’n club iemand als Lisa Westerveld (Achilles zonder Schildpad), die al 4 jaar ongelofelijk veel resultaten boekt voor GroenLinks een plek lager? Welke logica schuilt achter zoiets? Is dat voor een gewone sterveling ooit te bevatten?

Wellicht dat iemand denkt dat hier gehengeld wordt naar alle 2017-stemmers van DENK die sinds het gesodemieter aldaar weer zwevend zijn, maar daarvoor lijkt mij Bouchallikht toch echt te (oprecht) progressief.

Of, en dat lijkt mij logischer, je zou kunnen stellen dat een vrouw als Westerveld toch wel op eigen kracht hoger komt te staan dankzij de GroenLinks-leden die zich over de kandidaten mogen uitspreken, en de commissie hier een sterk staaltje positieve discriminatie voor ogen heeft gehad. Want normaal gesproken mogen talenten in bijvoorbeeld het voetbal langzaam wennen op de bank of eens ruiken aan het grotere werk in het tweede elftal, maar hier is de suggestie van de kandidatencommissie: voor ons een zekerheid in de Kamer. Ik ben echter zeer benieuwd naar de uiteindelijke lijst en hoe ver de kiezer bereid is te gaan hier. Want een ding is zeker: met de voordracht van Bouchallikht zoekt zelfs GroenLinks haar eigen grenzen op.

Voor mij mag Bouchallikht gerust op het pluche laten zien hoe ze de schilpad wil verslaan, maar het zou mij niet verwonderen als Jesse Klaver straks beter slaapt als zijn leden besluiten dat het toch een stapje te ver is geweest. Heerlijk zo’n democratie! Zeno zou het mooi gevonden hebben.

Actualiteit / Betoog / Verwonderingen - 11/20/2020

Kruisigem. Of: de voorbeeldige christen

De keuze van het Sinterklaasjournaal voor de fictieve plaats Kruisigem als mogelijke aankomstplek van de Sint, en daarbij de afbeelding van een crucifix, Christus aan het kruis, heeft hier en daar wat verbazing gewekt. In deze overweging plaats ik enkele kritische noten bij deze beduidende onbeduidendheid.

Niet zo lang geleden schreef ik nog een stuk met de titel ‘Ik kan uw grap nog zo misselijkmakend vinden, maar ik zal uw recht verdedigen om die te uiten.’ Dat staat natuurlijk als een huis. Het onderstaande gaat dus ook niet over het feit dat in een kinderprogramma volwassenen weloverwogen het christendom en in het bijzonder het katholicisme bespotten. Het gaat ook niet over de vraag of het überhaupt grappig is en of de timing deugt – vrij essentieel als het gaat om humor-. Het gaat ook niet over de vraag waarom een publieke omroep moeite steekt in het belachelijk maken van wederom (de kern van) het christendom en niet zoals mensen opmerken de islam; dat zou natuurlijk een zeer bijzonder statement zijn geweest, maar overduidelijk teveel gevraagd.

Nee, het is helder dat hier iemand doelbewust een grappig bedoelde woordspeling heeft willen maken opgesierd met een gekruisigde Christus voor extra effect, zonder duidelijke aanleiding of relevante context en al te veel risico’s. Gewoon: een hele veilige, gemakkelijke, uit de lucht gegrepen grappig bedoelde voorstelling.

Waar ik nu wel over wil spreken is de ophef hierover. Die is er namelijk vrijwel niet. De wereldvreemde NTR-redactie ‘we dachten dat het niet zou kwetsen‘ heeft geen politiebescherming nodig en hoeft ook niet onder te duiken. Er zijn geen doodsbedreigingen geuit, oproepen tot geweldpleging gedaan, er is geen Kamerdebat nodig en het heeft nauwelijks impact op sociale media.

Des te opmerkelijk dat er een boel halfzachte opmerkingen en stukjes zijn verschenen waarin wordt opgeroepen dat ‘dat christenen zich niet zo druk moeten maken’, ‘hypocriet zijn’,  ‘tegen een stootje moeten kunnen’ en ‘vooral niet een slachtofferrol moeten gaan aannemen’.

Het dieptepunt trof ik aan bij Chiel Voerman. Een vlogger die vlogt over ‘Wat geloof in mijn leven doet’. Het is prachtig exemplarisch hoezeer iemand de plank mis kan slaan in een analyse en de onwijs beschaafde christen ook nog zijn laatste kritische bedenkingen wil smoren.

Zijn warrige betoog -lees het gerust eerst helemaal zelf- begint met een warrige titel: ‘Kruisigem, daar gaan de fatsoenlijke christenen weer.’ Waartoe dient het woord fatsoenlijk in deze context? Is het niet goed om fatsoenlijk te willen zijn? En waar ging het eerder massaal mis? Want: daar gaan we weeeeeer…?

Voerman is voorts geweldig onder de indruk van deze schitterende taalvondst en kan er vleselijk (ondeugende taalvondst van mij!) van genieten. Een kinderhand, het is tenslotte een kinderprogramma, is dan wel heel gauw gevuld. Hij zou waarschijnlijk ook in een deuk hebben gelegen bij het plaatsje Snijmedan of Steekmemarum en een afbeelding van Geert Wilders op de achtergrond. In een kinderprogramma, die hebben dat toch niet door. Tja, alles is subjectief bij Voerman, dus over humor valt niet te twisten. ‘Over wat je oneerbiedig vindt of niet eigenlijk ook niet.’ Maar ook weer wel, want hij schrijft er een stuk over. Enfin.

Geschokt is hij echter ook. Hij stelt:

Weet je waarom ik ook geschokt was toen ik die prachtige woordspeling zag? Dat ik er al helemaal vanuit ging dat mensen erover zouden vallen. Dat er weer een smet over het spel voor jong en oud zou komen. Ik was dus geschokt over mijn eigen opvatting dat christenen bekrompen en fatsoenlijke mensen zijn.

Nu wordt de context van het woord ‘fatsoenlijk’ wel wat duidelijker: christenen zijn bekrompen en fatsoenlijke mensen. Helemaal ‘volgens verwachting’. Deze lachwekkende generalisatie slaat natuurlijk nog steeds nergens op, maar het is dus duidelijk dat een christen beter niet fatsoenlijk -eerbaar, overeenkomend met het fatsoen, netjes, welgemanierd, welopgevoed – kan zijn volgens Voerman. Het grappige is dat etymologisch het woord bekrompen ook kan verwijzen naar ‘mensen van lage stand’, terwijl het woord fatsoenlijk kan verwijzen naar ‘mensen van hoge stand’. Maar ik zei al: het is een heel warrig verhaal. En ik zal daarom ook maar niet al te veel interpreteren, en ‘weer een smet’ niet opvatten als een pleidooi voor Zwarte Piet.

Voerman is nog niet klaar. Hij heeft als doel een spiegel voor te houden:

Dan die spiegel weer. Waarom zijn we zo geschokt door Kruisigem. (sic) Op wie zijn we eigenlijk boos? Zijn we echt zo braaf en fatsoenlijk als we een ander opleggen? Voelen we ons slachtoffer van de mensen om ons heen? En waarom voelen we ons aangevallen als iemand een grap maakt? (Christelijke cartoonisten krijgen er ook regelmatig van langs). Waarom geloven we niet gewoon in de goede bedoelingen van een ander? Denken we dat God hier niet tegen kan? Denken we dat Jezus braaf was?

Wat zijn dit voor merkwaardige en vage vragen, en aan wie worden ze eigenlijk gesteld? Denken we dat Jezus braaf was? Wat is de implicatie van een antwoord op deze vraag in deze context precies? En wie is hier de ‘we’? Hij in ieder geval niet zelf blijkt uit het artikel, ook al lijkt dat nu wel zo. Maar wie dan wel? Is dit een oproep tot naïviteit en weerloosheid?

Ik zou willen zeggen: godzijdank wordt een aantal mensen hier nog door geraakt. Het toont aan dat een christen nog niet zo afgestompt is door de schier eindeloze ridiculisering in de mainstream media, waar de clichés over homoseksualiteit en abortus haast de enige onderwerpen zijn die daar aandacht vangen als het gaat over christenen.

De kracht van de ‘kritische’ reacties zit juist in het feit dat er zo ongelofelijk fatsoenlijk mee wordt omgegaan. Ja, ik zeg hier fatsoenlijk: dus beschaafd, volwassen, maar wel kritisch en weerbaar. Het bijzondere is dus juist dat christenen zich heel beschaafd af en toe druk maken over de tomeloze hoeveelheid spot die over ze wordt uitgestort.

Van de rooms-katholieke homo- en pedofielengrappen, tot aan het parodiëren van de ‘muffe’ refo-cultuur, tot aan de Lachende kerk van Fons Jansen tot aan Theo Maassen die aan een kruisbeeld likt, tot aan het ridiculiseren van de paus tot aan de eindeloze badinerende commentaartjes op fora als het gaat over het christendom, etc. etc. En wat heerlijk dat al die commentatoren, twitteraars, cabaretiers, cartoonisten en NTR-redactieleden zo vrij en onbevangen zich kunnen uiten over het christendom. En maar om één reden: de christen is ongelofelijk weerbaar, ongelofelijk fatsoenlijk en ongelooflijk in staat om te incasseren.

Voerman echter heeft een bleek weekdier in zijn voorstelling als hij over ‘de vele christenen’ schrijft en vindt dat ‘we’ juist moeten kijken naar onze weerbaarheid:

Dus laten we het maar loslaten en kijken naar onze eigen weerbaarheid: hoe sterk sta jij in je geloof. Kan jij je in het gezicht laten spugen zoals Jezus liet gebeuren zonder er minder heilig van te worden?

Als de verwarring nog niet compleet is en het statement nog niet genoeg heeft gerammeld, ben ik hier toch ook weer wat confuus. Want moeten we dit nu zo lezen dat de taalgrap vergelijkbaar is met je in het gezicht te laten spugen? In dat geval staat Voerman er dus ook nog eens hard bij te lachen en roept ondertussen: ‘Denk aan je weerbaarheid!’ Dat is pas echt een kostelijke voorstelling, maar ik vrees toch dat hier heel wat zaken elkaar worden gehaald. Ik laat dit maar rusten.

Voerman eindigt met:

Laten we geen mensen meer kruizigen (sic), ook niet de bedenkers van deze plaatsnaam. Laten we hen omarmen in de liefde van Jezus.

Wie wil er in vredesnaam dan mensen kruisigen? In welke voor mij totaal onbekende fundamentalistische sociale netwerken begeeft deze man zich dat hij een stortvloed aan verwijzingen en oproepen heeft gezien dat hier nog mensen gekruisigd moeten worden voor deze flauwekul? Het enige wat ik zie is een boel gelatenheid en een toppunt van beschaving, zoals ook exemplarisch hier is te lezen op het Twitteraccount van Alain Verheij.

Kortom: we moeten ongelofelijk blij zijn met hoe het leeuwendeel van de ‘gristenen’ zich al jaren, decennia, eeuwen verhouden tot de eindeloze, en zoals in dit geval ook contextloze spot. Daar waar heel wat minderheidsgroeperingen parasiteren op de slachtoffercultuur, –zet een pruik op en een brede oproep tot boycot is je deel– zijn het de christenen die een genuanceerde en redelijke stem vertolken als ze weer te grazen worden genomen in het wezenlijke.

Zeker niet kritiekloos, zeker niet mak, maar voor iedereen die er zoals Voerman aan twijfelt en doet alsof het absurd is hoe er gereageerd wordt, raad ik aan de wereld eens voor te stellen als iedereen zo zou reageren op spot zoals nu op dat Sinterklaasjournaal gebeurd. Het zou een absolute zegen zijn.

Actualiteit / Betoog / Verwonderingen - 11/16/2020

Abonneren


 

Verschenen

Copyright 2025 Stephan Wetzels © All Rights on Texts Reserved.
Bezoek aan dit persoonlijke archief is gehouden aan de voorwaarden te vinden onder "Over deze website"