Voor de filosofiekalender van het filosofiemagazine, verschenen in 2014 weer 12 kruimels van mijn hand. Voor wie ze gemist heeft, boven zijn bed wenst te hangen of gewoon nog eens na wil lezen, hier de teksten integraal. Deel XII van XII.

Wat nu, maakt dat een persoon in tijd en ruimte dezelfde blijft?
Derek Parfit in Reasons and Persons (1984)

De dood van Jan

Hoewel nog niet helemaal doorgedrongen tot de inleidingen en overzichten van de wijsbegeerte, is Derek Parfit (1942) een veelvuldig geciteerd denker, dankzij de stortvloed aan obscure, haast onmogelijke en ingenieuze gedachte-experimenten die hij ontwikkeld heeft in zijn baanbrekende werk Reasons and Persons over onder andere persoonlijke identiteit. Wat betekent het om een persoon te zijn en wat zorgt ervoor dat iemand op twee verschillende momenten één en dezelfde persoon is?

Parfits bedoeling is vooral om onze intuïtie te beproeven. Stel bijvoorbeeld eens dat Jan een broer is van een eeneiige drieling. Bij een auto-ongeluk raakt hij ernstig lichamelijk gewond en worden de hersenen van zijn broers onherstelbaar beschadigd. Omdat de hersenen van Jan nog intact zijn, wordt besloten deze in tweeën te verdelen en -aangenomen dat het kan- de beide helften naar de gezonde lichamen van zijn broers te transplanteren. De operatie slaagt. De broers ontwaken uit narcose en zijn psychologisch continu met Jan: ze hebben zijn herinneringen en geloven dat ze Jan zijn. Ook fysiek zijn ze vrijwel identiek aan Jan, en aan elkaar.

Maar is Jan nu dood of niet?

©Veenmedia.nl
________________________

Kierkegaards eerste druk van Of/Of

‘Eenmaal, andermaal……verkocht voor € 134.000!’
Eerste druk van Kierkegaards Of/Of (1843) onder de hamer in 2003

Het fenomeen “eerste druk” heeft iets merkwaardigs. Het raakt de kunst aan, waar uniciteit en zeldzaamheid ook ongehoorde prijzen kunnen opleveren. Maar toch, een boek, dat is een boek. Letters, zinnen, alinea’s van een eerste druk, lezen exact hetzelfde als die van de 28e druk. Het papier is niets waard evenmin als de kaft. En het verschil tussen bijvoorbeeld een eerste druk en een tweede druk is vaak enkel en alleen een ander jaartal op het voorblad. Toch zijn liefhebbers bereid om flink veel te betalen voor een eerste druk.

Het belangrijkste aspect is niet alleen de invloed en de historische betekenis van het boek, maar ook ‘het idee erbij’. Het exemplaar van Kierkegaards meesterwerk Enten/Eller (uit 1843, met een uitverkochte oplage van 525 stuks) ging echter ook nog om een andere reden voor € 134.000 van de hand. Kierkegaard had dit exemplaar namelijk opgedragen aan zijn ex-verloofde Regine Olsen.

Wie tegenwoordig nog stuit op een eerste exemplaar van Enten/Eller mag rekenen op minstens € 3000 voor de twee delen. Dat levert tenslotte toch een wonderlijke rekensom op: voor slechts twee toegevoegde regels door Kierkegaard legde een liefhebber er nog graag € 131.000 bij…

©Veenmedia.nl
________________________

Kerstgedachte

‘Welnu, wie nadenkt over het eerste kerstprobleem, denkt na over de claim dat God met mensen communiceert, en wel door zich helemaal te verplaatsen in de mens, zich diens perspectief eigen te maken.’
René van Woudenberg Kerstmis is een dankbaar feest voor filosofen. In: Trouw 17/12/2002.

Wanneer hoogleraar filosofie Van Woudenberg denkt aan kerst, raakt hij in een feeststemming. Niet omdat kerst een feest is van mooie kleren, cadeaus en een overvloed aan eten, maar een feest voor zijn geest met tal van dilemma’s, problemen en filosofische vraagstukken. Een eerste probleem wat hij aantreft heeft te maken met communicatie. Hoe kan een wezen van een bepaalde soort zich namelijk überhaupt verstaanbaar maken aan een wezen van een geheel andere soort? Het tweede (ontologisch) probleem is de vraag hoe God iets geheel anders kon worden (mens) en toch zichzelf wist te blijven. En tenslotte is er nog een sociaal-ethisch probleem wanneer Van Woudenberg denkt hoe het mogelijk is dat de allerhoogste in staat is om de aller nederigste te worden (zonder daarbij het ‘allerhoogste’ te verliezen). ‘Hoe dit alles mogelijk is, begrijp ik eerlijk gezegd helemaal niet. En dus, zou ik denken, viert de filosoof in mij feest’, overweegt Van Woudenberg.

Maar toch is de oplossing eenvoudiger dan hij zou denken. In plaats dat de filosoof feest in hem viert, zou hier vooral de gelovige feest in hem moeten vieren. Want kerstmis is misschien leuk voor filosofen, het is bovenal een dankbaar feest voor gelovigen.

©Veenmedia.nl
________________________

Zie ook: