Stephan Wetzels
Denken en Zijn

Het failliet van de groet: de NS en haar ‘Beste Reizigers’

Of: Hoe het waanzinnige tot waanzin drijft

Om luid voor te dragen, bij voorkeur in de Stiltecoupé

De Nederlandse Spoorwegen bieden veel schitterends om over te klagen. Stiltecoupés waar mensen je klappen willen verkopen als je ze vriendelijk vraagt hun domme klep te houden voor 5 minuten. Een spoorbeheerder die niet klaar is voor de winter en er één schaamteloze bende van maakt. Treinmachinisten die bij het verkeerde spoor staan te wachten en je weer een aansluiting mist. Eindeloze vertragingen, altijd onverwacht, altijd onbegrijpelijk en altijd ongelegen. Vervelend, heus!

Voor mij is dat echter om te lachen. Haha! Kinderspel, kan gebeuren!

Maar nu hebben ze me toch te pakken lijkt het. In hun zoektocht me tot krankzinnigheid te brengen, moet ik bekennen dat ik begin te kraken. Maanden heb ik getracht me te vermannen, maar het gaat niet. Zoals Grote Broer in Orwells 1984 Winston Smith op de knieën kreeg, begin ik mezelf te verliezen. Laat ik ter zake komen en beloof me dat u het ernstig neemt. Het is oprecht.

Ik verdraag de weerzinwekkende computerstem van de NS niet. En dan vooral niet die afgrijselijke groet die ze aanhoudend uitkotst. De belegen stem die iedere mededeling begint met “Beste reizigers” en dan vervolgt met “Dit is een bericht voor reizigers naar (…)”. Als het toontje klinkt voor het moment dat ze gaat spreken, breekt mij het zweet al uit en ontwaar ik in mijzelf agressieve neigingen, eenzaamheid en wanhoop. Heb medelijden en stel de volgende situatie voor:

Het is met grote regelmaat een chaos op Utrecht Centraal. Uitvallende treinen, kapotte wissels, onduidelijke storingen, het bekende werk. Onlangs en niet voor het eerst moest ik een half uur wachten op Utrecht vanwege zo’n onduidelijke storing waar het hele land last van had. Dat betekende dat ik in 30 minuten tijd een aaneenschakeling van wel vijftig maal hoorde “Beste reizigers”. “Beste reizigers!”. “Beste reizigers!!”. “Beste reizigers!!!”

Er kwam geen einde aan. Wee de ongelukkige die zijn werk heeft op een station! De ene na de andere zinledige mededeling werd aan elkaar geregen en allen vingen ze aan met deze zelfde idiote groet die mij telkens harder in de oren klonk. Ik waande me in A Clockwork Orange waarin ik op een gruwelijke manier geconditioneerd diende te worden door het Systeem, behalve dat ik toch een brave jongen ben. Wat heb ik verkeerd gedaan? Zeg het me dan! Zeg het me dan toch! Hoe stop ik deze waanzin!

In de duizenden malen dat voor mij het “Beste reizigers” klonk, heb ik schichtig en vlot om me heen gekeken naar al die andere ongelukkigen die overspoeld worden met de opperste lelijkheid van de vreselijkste herhaling. Maar ik zie niets. Ik zie geen vertwijfeling, ik zie geen wanhoop. Ik krijg geen oogcontact, geen hoofdschuddend knikje wat alles goed maakt.

Hoe is het mogelijk dat mensen hier zo gelaten over lijken? Is dat het gevolg van lang geoefende totale afzondering in de openbare ruimte? Is dat waar die lege blik vandaan komt van al die mensen die naar een scherm turen en hun oren bedekt hebben met grote koptelefoons? Is dat de enige manier om de lelijkheid te ontsnappen, middels een gruwelijk masker? Ik begrijp niet wat de mensen doen. Hoe vullen ze hun leven? Kun je eigenlijk wel het leven vullen?

In een dieper moment heeft het me nog even gebracht tot het wezen van de groet. Maar naarmate ik daar langer over nadacht, werd ik meer ontredderd. Dit “Beste reizigers” heeft niets van doen met een groet. Het is het failliet van de groet. Het is belaste opdringerigheid. Het is de absolute anti-groet. Het is niet oprecht, het is niet hartelijk, het is niet functioneel, het is niet zinvol en het is al helemaal niet gedragen door het personeel.

Want in al die lucht en leegte, hoor ik telkens met scherpe en niet aflatende belangstelling de conducteur aan in zijn omroepberichten in de trein. Het warme “Dames en heren, goedendag!” klinkt daar nog vrijwel consequent als een klok door de luidsprekers. En dan vooral omdat het een stil protest is tegen de dwingende en drammerige elite.

Ik sprak er pas een conducteur over aan bij het uitstappen. “Ja, erg he?” zei hij. “Alsof ze allemaal gek zijn geworden!”
Hij klonk als een verzetsstrijder. “Nou, ik laat me niet gek maken!” riep hij, en beende vastberaden verder.

Ik hoop dat ik zo sterk ben als deze man en dat ze me er niet onder krijgen. Ik wil niet gek worden! Ik ben echter bang dat de enige manier is me volledig af te zonderen in de openbare ruimte. Blik op oneindig. Oren dicht.

Maar dan hebben ze misschien al gewonnen. Dan hebben ze gewonnen…

__________________________

Lees ook: Nadere bedenkingen bij genderneutrale begroeting

Naschrift bij ‘Nadere bedenkingen bij genderneutrale begroeting’

Voor eenieder die er nog niet moedeloos van is


In een vraag- en antwoordrelaas volgt een nadere motivatie voor argumenten eerder uiteengezet in Nadere bedenkingen bij genderneutrale begroeting. De vragen weerspiegelen hier en daar commentaren van derden, aangevuld met enkele inzichten uit langere overweging.

Q. Verbaast dat dit enige aandacht krijgt?

Ik tel mijn zegeningen! Wat me echter het meeste verbaast, is hoe ongelooflijk slecht mensen lezen of alleen op basis van een titel een heleboel eigen inzichtjes klaar hebben. Maar goed, zo werken deze zaken klaarblijkelijk en dat is natuurlijk ook het gevolg van een polemiek. Een soortgelijk lot ligt deze bijdrage waarschijnlijk te wachten, waarin ik voor de geïnteresseerde lezer alvast verklap dat ik niet veel nieuws te berde breng, hoewel ik door nadere overweging wel de kern van mijn verzuchting te pakken heb gekregen. Die heeft goed gesluimerd.

Q. Is dit eigenlijk geen uitzonderlijk marginale kwestie?

Dat is het interessante: het gaat feitelijk helemaal nergens over en tegelijkertijd over alles. Het heeft te maken met identiteit, normen en waarden. Het staat ook niet op zich; dit zit verpakt in een breder discours waar je als je helemaal tot de grond wil komen Oswald Spengler zelfs bij kunt halen. Het scheert over de oppervlakte, maar raakt mensen ergens ten diepste zonder dat ze goed weten uit te drukken waarom. Ik heb dat enigszins geprobeerd, maar ik beloof volgende keer gerust weer te schrijven over Jules Lequier of Friedrich Hebbel waar geen enkeling zich druk over hoeft te maken.

Q. In de bijdrage spreek je over “kuikentjes”. Als we normeren op basis van transpersonen, waarom dan niet op basis van personen die zich een kuikentje voelen. Is dat niet gevaarlijk, en ondermijn je daarmee niet transpersonen?

Waarom is dat in vredesnaam ‘gevaarlijk’? Het gebruiken van het woord ‘gevaarlijk’ is gevaarlijker. Er ligt bovendien een suggestie in verscholen dat mensen die de tekst lezen achterlijk zijn of infantiel, en dat geloof ik toch over het algemeen niet van mensen die mijn stukken lezen. Maar inderdaad, het valt natuurlijk niet uit te sluiten. Toch staat me veel tegen op dergelijke verwijten. Het hele artikel is doordrenkt van nuancering. En ten overvloede begin ik nog maar eens te zeggen dat ik voor emancipatie ben, respect en tegen discriminatie.

Volkomen overbodig natuurlijk, maar pas je niet op, zit je voor je het weet in een obscure rechtse hoek en ben je je alleen nog maar aan het verdedigen tegen zaken die nooit beweerd zijn. Feitelijk is dit alweer een verdediging, maar dat terzijde.

Er is nergens te lezen dat iemand niet mag zijn wie hij is. Ook bij de vergelijking wordt al aangegeven dat ik het verwijt van mogelijk ridiculiseren wel in de gaten heb, maar dat het doel overduidelijk anders is. De vergelijking heeft naast een ironische ondertoon mijns inziens namelijk een behoorlijke argumentatieve kracht. Het gaat om het aan de kaak stellen van een gelijkheidsfundamentalisme. Het is feitelijk een gedachte-experiment wat poogt gelijkheidsextremisten -ik weet geen beter woord- hun eigen overspannen agenda te tonen. Het artikel geeft één van de vele geluiden van mensen die het compleet doorgeslagen vinden dat we ons taalgebruik moeten veralgemeniseren ten behoeve van een zeer minieme minderheid. Het gevoel wat mensen hebben bij de vergelijking van het kuikentje (namelijk ergernis, ongemak, een doorgeslagen manier om mensen gelijk te behandelen), is precies het gevoel wat mensen hebben bij de beweging van de gemeente Amsterdam, de Nederlandse Spoorwegen et al. om de aanspreekwoorden “dames en heren” te schrappen.

Wie dat niet begrijpen kan, heeft in de discussie eigenlijk niets meer te zoeken. Maar toch als er één iemand in Nederland is die zich daadwerkelijk een kuikentje voelt, en dat sluit ik echt niet uit, dan moet noodzakelijkerwijs het gevolg zijn van het gelijkheidsfundamentalisme dat er rekening mee gehouden wordt. Ik vind dat dus absurd.

Q. Absurd?

Ja absurd. En fundamenteel onuitvoerbaar, ongelegen, onwerkbaar, onlogisch, onpraktisch, onhaalbaar, onwenselijk en ongefundeerd.

Q. Maar welk kwaad kan het om ook rekening te houden met de allerkleinste minderheden?

Dat is juist de hele zaak niet! Deze aanhoudende verwarring verbaast me. Het lijkt haast alsof de verwarring met opzet wordt gezaaid. Natuurlijk moet je rekening houden met zelfs de kleinste minderheden, maar dat is iets anders dan de taal aanpassen met als uitgangspunt een kleine minderheid. Dat is de kern van het hele verhaal.

We moeten aanvaarden dat we in algemene zin nooit altijd met iedereen rekening kunnen houden. Dat is de utopie van de gelijksheidsbeweging. Dat moeten we absoluut niet willen. Sterker nog: In een wereld waarin iedereen altijd en overal rekening moet houden met de ander, verliezen mensen juist hun sociale identiteit. En kan iemand zichzelf niet zijn omdat we een algemene beleefdheidsvorm hanteren die naar mannen en vrouwen verwijst? Ik moet bekennen dat ik vaak juist meer mezelf voel wanneer ik in een groep niet wordt aangesproken op wie ik ben: ‘ha, ik ben bijzonder!’

Q. Voorstanders roepen dat het geen kwaad kan om mannen en vrouwen aan te spreken als aanwezigen, reizigers of met meer van dergelijke algemene termen en containerbegrippen. Wat is er mis mee?

Ze vergeten daarbij dat ook bij dergelijke aanspreekvormen bepaalde mensen zich onjuist of onheus bejegend blijven voelen. Het lost helemaal niets op. Je creëert alleen een nieuw probleem of misschien wel meer dan één. Het is een enorme slippery slope. Het wijdverbreide onbegrip, de weerzin en de politieke tegenstand van de afgelopen dagen heeft dat wel genoegzaam duidelijk gemaakt: het middel is erger dan de kwaal. Het wekt hilariteit bovendien, en dat wil je juist niet. Het is interessant dat de miskenning van dit onbegrip hiervan precies hetzelfde is als wat voorstanders tegenstanders verwijten. Je mag hier namelijk niet over geërgerd zijn, want het is juist goed voor alle mensen. Je mag hier niet over geïrriteerd zijn, want in de perfecte wereld die voorgestaan wordt kan immers nooit iemand meer geïrriteerd, beledigd of geërgerd zijn.

Q. Maar hoeveel moet jij daadwerkelijk toegeven? In hoeverre moet jij je ergens naar schikken of word jij lastig gevallen als de conducteur voortaan ‘beste reizigers’ zegt, of wanneer jij voortaan bij een toespraak ‘goedenavond iedereen’ zal zeggen. Je zal je in dat laatste geval inderdaad een beetje moeten schikken, maar ook daar, hoeveel lever je in? Nagenoeg niets toch?

Op zich een interessant punt. Waarom zou ik me storen aan het almaar oprekken van de euthanasiewetgeving, de toenemende sociale indicatie van abortus, aanhoudende secularisering, postmodernisering, seksualisering van media en de samenleving, individualisering en normvervaging, decriminalisering van godslastering en de acceptatie ervan in alledaags spraakgebruik, laat staan een overheid die geslachtelijke identiteit het liefst afschaft in algemene omgangsnormen?

Het betreft hier niet meer dan een tegengeluid waar het gaat om een m.i. doorgeslagen progressieve postmoderne agenda, waarvan het bovenstaande enkele voorbeelden bevat, en dit de zoveelste opdringerige (je kunt er niet aan ontsnappen) moralisering is, dus niet van onderuit zoals zou moeten, maar van bovenaf.

Maar ik kom straks nog tot de kern van mijn verzuchting

Q. Maar wat als jij je nu man noch vrouw zou voelen? Kun je je eigenlijk wel genoeg inleven in mensen die zich man noch vrouw kunnen of willen noemen?

Leef je maar eens fatsoenlijk in mij in, dan ben je het helemaal met me eens. Maar zonder gekkigheid:

Ik zou mij tot op zekere hoogte wel willen inleven, maar ik moet daarin niet overvraagd worden of geconfronteerd met een voorstelling waarbij de variabelen zo talrijk en complex worden dat het niet zinvol is om de ‘wat als-vraag’ te stellen.

Zeker kan ik mij afvragen hoe het zou zijn als ik een minderheid was, wat ik toch ook nog wel eens ben geweest. En het zal vast allemaal minder erg zijn, hoor ik velen al denken, maar leef je maar eens in! Een katholiek onder de protestanten, een Maastrichtenaar onder de Nederlanders, een verstandig iemand onder de domoren (maar dat mag je natuurlijk niet zeggen zo, want dan ben je -met een kwinkslag- de arrogant onder de nederigen).

Maar ieder individu gaat daar anders mee om, dus als ik een van die minderheden zou zijn, betekent het nog niet dat ik dan representatief zou handelen voor die hele minderheid. De suggestie wordt namelijk gewekt dat je vermoedt dat indien ik zou behoren tot de genoemde minderheid, ik mij dan wel beledigd (geraakt, gekwetst, genegeerd enzovoorts) zou voelen en blij zou zijn met het feit dat een organisatie die zich bezig moet houden met het op tijd rijden van treinen, plotseling de ethiek en de moraal aanroert, en sociaal wenselijke proefballonnen oplaadt. Ik denk dat dat niet het geval is (maar daar zie je alweer de paradox). Omgekeerd geldt het ook: Amsterdam Pride is een steen des aanstoots voor ongelofelijk veel mensen die zogenaamd tot de doelgroep van het evenement zouden behoren, maar er volkomen niet mee geassocieerd willen worden. Ik vraag me ook sterk af door hoeveel mensen binnen de doelgroep dit eigenlijk wordt gedragen, het is per slot van rekening niet eens hun eigen initiatief, maar dat van enkele ambtenaren.

Enfin, het zogenaamde inleven is niet heel erg zinvol, omdat het 1. niet het antwoord oplevert wat je verwacht nadat ik mij heb ingeleefd, maar 2. ook omdat ik denk dat het iemand overvraagt en 3. de zaak al helemaal niet minder complex maakt.

Q. Zou het niet fijn zijn om in een wereld te leven waarin er geen geslachtelijke identiteit meer is?

Zo’n wereld is absurd, die is niet voor te stellen. Althans, laat ik het bij mezelf houden: ik kan die niet voorstellen. Het heeft dan ook geen zin om mij achter een sluier van onwetendheid te plaatsen of iets dergelijks: ik moet namelijk wel axiomatisch de redelijkheid veronderstellen. Ik kan mij een genderneutrale fiets voorstellen die de stang precies schuin door het midden heeft, maar ik kan mij geen wereld voorstellen waarin het mannelijke en vrouwelijke er niet meer is of in de taal betekenisloos is geworden. Het was er, is er en zal er altijd zijn. Het publiek aanspreken met mannen en vrouwen heeft ook helemaal niet de intentie om te beledigen, dat is geen onbelangrijke notie en draagt de kern van de ergernis over deze zaak in zich.

Q. Fijn dat er geen intentie is om te beledigen, maar in hoeverre maakt de intentie uit? Stel je voor dat ik uit een dorp kom, waar iedereen bij wijze van groet heel hard ‘lelijk gezwel’ naar elkaar schreeuwt. Op een dag kom jij dat dorp binnen en iedereen schreeuwt ‘lelijk gezwel’ naar jou. Waarschijnlijk ben je beledigd ondanks dat dat niet de intentie was.

Ik moet toegeven, aan absurde vergelijkingen ontbreekt het jou ook niet. Het is bijna een belediging voor het gezonde verstand, maar ik weet dat je het niet zo meent. Je vertekent hier het standpunt en doet net alsof “geachte dames en heren” te vergelijken is met “geacht lelijk gezwel”.

Ik moet dus omwille van het argument aannemen dat iemand een dergelijke betekenis hoort, wanneer hij zo wordt aangesproken. Dan moet ik bovendien aannemen dat iemand volslagen wereldvreemd is, opgegroeid is in een samenleving waarin dit niet de norm is, nooit heeft geleerd dat het een vriendelijke en zeer beleefde bejegening is, en tenslotte dus ook niet begrijpt dat deze aanspreekvorm wereldwijd en historisch volkomen logisch is in een werkelijkheid waarin 99,99% van de mensen hiermee correct wordt aangesproken. Ik denk dus dat indien iemand zich toch beledigd voelt door een dergelijke wijze van aangesproken worden, dat geheel voor rekening is van die persoon en niet van degene die iemand zo aanspreekt. Je kunt iemand niet verwijten zich naar de meest fatsoenlijke en meest logische normen te gedragen.

En laat ik hier mijn verzuchting in de kern motiveren. Het heeft me -vreemd genoeg- vele uren van overweging gekost om tot deze kern te komen. De beweging namelijk die in gang is gezet breng als vanzelf een beweging van het in sociale zin criminaliseren van alledaags taalgebruik met zich mee. Je ziet dat –en het is vast weer onbedoeld- al terug in de discussie waar ‘geachte dames en heren’ besmet is gemaakt en op één lijn gesteld wordt met ‘neger’ en ‘zieke homo’, alsof -met ook jouw ridicule vergelijking in het achterhoofd- iets vreselijks zegt én doet. Wat hier gebeurt, is mensen een schuldgevoel opdringen die een publiek toespreken met ‘dames en heren, jongens en meisjes’. Omdat ze mogelijk daarmee iemand als ‘lelijk gezwel’ zouden hebben aangesproken, en daarmee zijn ze verwerpelijk. Alsof mensen zich moeten schamen als ze deze vriendelijke woorden spreken. Je kunt dat ontkennen, maar dat gebeurt hier en passant.

Dat is wat me tegenstaat en dat is wat ik constant zie gebeuren, dat mensen die conservatief zijn (voor zover ‘Dames en heren’ conservatief is!) in een beklaagdenbank zitten omdat ze volgens een bepaalde groep niet ‘ruimdenkend’ genoeg zouden zijn, en daarmee fout of verwerpelijk –op zijn minst als suggestie. Het adagium: hoe ruimdenkender je bent, hoe beter je bent, is een zeer hardnekkig adagium. Ik denk dat het vals is of op zijn minst van een verkeerd begrip van ruimdenkend uitgaat. Je mag dat gerust conservatief noemen.

Q. Misken je feitelijk iemands identiteit als je die identiteit in het midden laat? Als een man of vrouw heeft bevestigt dat ze een man of vrouw zijn, dan ben je inderdaad vrij gek bezig als je ze daar niet in erkent, maar doe je dat als je de identiteit in het midden laat? En ben je niet eerder de identiteit van deze hele kleine, doch ergens aanwezige groep aan het miskennen als je het hebt over ‘dames en heren’?

Jij wilt in een wereld leven waarin je a priori alle mogelijke pijnpunten hebt uitgesloten in een sociale context… Ik wil met zo’n wereld niets te maken hebben. Het is een bange wereld waarin iedere sociale interactie gestuurd wordt door angst de ander te kwetsen.

Want ‘man en vrouw’ is echt niet het enige pijnpunt als je dat soms had gedacht. En ik herhaal: waar eindigt dit voor jou? Wanneer ben je tevreden? Nu gaat het over geslachtelijke identiteit, maar er zijn talloze andere zaken die iemand met zijn persoonlijkheid meedraagt en net zo zwaar of zwaarder weegt, waar ik op voorhand geen kennis van heb en waar ik ook niet het idee heb dat ik er op voorhand rekening mee zou moeten houden. Rekening houden met ontstaat a posteriori, niet a priori. Ik misken niets, want ik weet het nog niet. Hier spreken van miskennen is weer precies dat schuldgevoel opdringen.

Q. Dank voor alle toelichting. Of we het helemaal ooit eens met elkaar kunnen worden, durf ik niet te zeggen, maar ik zie welke weg je bewandelt. En aan de andere kant: het bevalt me dat er zoveel wegen bewandeld kunnen worden. Het niet met elkaar eens zijn is een gezonde kracht, die zou ik wat dat betreft nooit willen afschaffen…

Nadere bedenkingen bij genderneutrale begroeting

Toen ik ten vierde male in korte tijd zonder dat ik daar in het bijzonder mijn best voor had gedaan geconfronteerd werd met het nieuws dat de gemeente Amsterdam heeft aangekondigd voortaan een ‘genderneutrale’ gemeente te willen zijn, bemerkte ik in mijzelf een dieperliggende ergernis, of eerder een diepere verzuchting.

Wellicht heeft het te maken met dat dergelijke nieuwsfeiten meer dan gemiddeld boven water komen, zeker in een land waar de progressieve agenda al jaren zoekt naar nieuwe wegen om urgent te blijven, en die worden steeds smaller. Of het nu gaat om een OV-kaart die ontdaan wordt van de M/V-identiteit, het voetgangersstoplicht dat genderneutraal moet zijn, een regenboogzebrapad of openbare toiletten voor mensen met androgynie: op de een of andere manier mis ik dat nieuws nooit. Tegen wil en dank. En het einde hiervan is nog lang niet in zicht, dus neem ik hier een voorschot.

In deze nadere overweging zal ik proberen al schrijvend deze verzuchting te motiveren. Daarbij is de opzet licht polemisch van aard en hier en daar voorzien van een ironische noot, die voor een gezonde afstand tot de wereld zorgt en de relatieve onbeduidendheid waar ik me hier toch op richt een enkeling opvrolijkt.

Vooraf aan dit soort overwegingen is het vandaag de dag gebruikelijk om het nodige voorbehoud te maken, zodat er geen misverstanden gevonden kunnen worden of tere zielen nodeloos gekwetst zouden raken. Ik zal mij daarom ook beroepen op het Seinfeldiaanse “Not that there is anything wrong with that” (Nttiawwt) als je iets anders denkt. Met andere woorden: ik ben tegen discriminatie, ik juich ongedwongen emancipatie toe, eenieder mag zijn wie hij (of zij…of…) wil zijn en wat mij betreft gaat iemand in een paars latexpak met een voorbinddodo op een nummer van Nana Mouskouri out op de Amsterdamse grachten door een overdosis XTC. Prima als dat iemands identiteit vorm geeft, ik heb er niets mee, maar Nttiawwt!

We moeten natuurlijk bezien hoe heet deze soep precies wordt opgediend en welke slippery slope nu weer is opgetrokken, maar in de zogenaamde regenboogtaalgids van de gemeente Amsterdam die weldra een collectorsitem zal zijn, worden warme aanbevelingen gedaan aan ambtenaren om ‘op een respectvolle manier te praten en schrijven over seksuele en genderdiversiteit’. In plaats van ‘dames en heren’ of ‘geachte heer/mevrouw’ wordt bijvoorbeeld geadviseerd te kiezen voor vormen als ‘beste mensen’, ‘geachte aanwezigen’ of ‘beste Amsterdammers’. Het zou kunnen dat een aantal ambtenaren permanent verwart raakt wat nu wanneer te zeggen of in een identiteitscrisis belandt, want een kleine moeite is het allerminst. Maar dat terzijde.

Een eerste probleem openbaart zich hier: er is natuurlijk in de verste verte geen sprake van een gebrek aan respect wanneer iemand een ander aanspreekt met ‘geachte meneer’ of ‘beste mevrouw’. Die suggestie is daar foeilelijk ingeslopen, waardoor in bepaalde kringen binnen de kortste keren het idee ontstaat dat je fout bezig bent als je genderneutraliteit nalaat. Er is geen enkele intentie om te beledigen wanneer iemand een zaal toespreekt met ‘dag dames en heren’, net zo min als Ome Willem de ongelukkige androgyn op de korrel had (0:58). Correcter was echter volgens Amsterdamse richtlijnen: “Zeg eens even allemaal, zijn er hier ook aanwezigen in de zaal?” Dat kan iemand absurd vinden, maar dat is gewoon het gevolg van een regenboogagenda.

Iemand verklapte mij het argument dat men vroeger sprak van ‘negers’ of ‘homo’s als zieke mensen’, en we ons daar nu voor zouden schamen. Ongetwijfeld, maar waarom zou ik mij ooit gaan schamen omdat ik mensen aanspreek met man of vrouw? Er zit helemaal geen intentionele negatieve connotatie of denigrerende ondertoon of nare geschiedenis in het woord ‘man’ of ‘vrouw’ net zo min als in een groen stoplichtmannetje, zoals dit uiteraard wel aanwezig is in het woord ‘neger’ en ‘zieke homo’. Het zou bovendien bijzonder vreemd zijn als uiteindelijk het gevolg is dat de woorden man en vrouw zouden verworden tot scheldwoorden. Belediging is hier exclusief in the ear of the beholder.

Niet beledigd zijn door het naakt a.u.b., het is niet aanstootgevend bedoeld!

Het gaat er dus om dat er mogelijk mensen beledigd, gekwetst of ontdaan zijn door de aanspreekvorm man of vrouw. Dan hebben we het dus over mensen die zich noch man noch vrouw voelen. Wie zoekt kan altijd wel iemand vinden, daar ben ik zeker van. Maar wie goed zoekt kan ook iemand vinden die intens bedroeft is dat het Zuid-Oostzaanse lampi-werpen nooit enige aandacht krijgt bij Studio Sport. Terwijl het zijn lust en zijn leven is, wordt hij wekelijks op de onbeduidendheid daarvan gewezen, namelijk dat niemand er rekening mee houdt. Iemand zal mij verwijten gebruik te maken van een oneigenlijke vergelijking, maar ik probeer slechts aan te geven dat rekening houden met minieme doelgroepen niet per definitie betekent dat de grote massa zich ernaar moet schikken of ermee moet worden geconfronteerd bij algemene aangelegenheid.

Maar hoe miniem is miniem? Onderzoek van kenniscentrum Rutgers (2012) stelt dat er in Nederland 48.000 transgenders zijn in de leeftijd van 15 tot 70 jaar. Als we uitgaan van 14.500.000 mensen in Nederland die ouder zijn dan 15, levert dit een percentage op van 0.0033%. Let wel, dit gaat over transgenders, niet over individuen die zichzelf geen sekse kunnen of willen toeschrijven. Ik schat met een natte vinger die groep een factor 10 kleiner. Dus dan stel ik vast dat meer dan 99,99967% in Nederland zich wel een man of een vrouw voelt, los van seksuele voorkeur. Wanneer ik met mijn aanspreekvorm in 99,999 % van de gevallen iemand niet beledig, is het de vraag waarom ik (of een ambtenaar) überhaupt gedrag zou willen wijzigen.  De grootste denkfout die voorstanders maken zit er in dat genderneutraliteit 100% beledigingsvrij is. 100% prettig voor iedereen. Een indirecte miskenning of opschorting van iemands geslachtelijke identiteit, een erkenning waar bijvoorbeeld vrouwen (een relevante 50,8% in Nederland) vele decennia voor hebben gestreden, hangt sterk samen met het vermijden van het mannelijke en vrouwelijke in mensen. Wat ik dus wil zeggen is dat het kiezen voor dergelijke politieke richtlijnen, als vanzelf met zich meebrengt dat waarschijnlijk veel meer mensen geschoffeerd zijn, geërgerd of beledigd dan de groep die een politiek correcte elite ermee probeert te plezieren of te erkennen.

Het middel is erger dan de kwaal. Je kunt je al helemaal afvragen of het in algemene zin bijdraagt tot meer begrip, in plaats van minder. In utilitaristische zin is dit mijns inziens een absolute fiasco , daar hoef je geen raketwetenschapper voor te zijn. Het is ook zeker geen zure appel waar wij even heen door moeten bijten, daarvoor is de mens tot in de eeuwigheid teveel man of vrouw. Gelukkig maar trouwens voor de mensheid…

Een argument wat doorgaans samenhangt met het bovenstaande is dat zelfs de meest marginale groeperingen ook door de overheid beschermd moeten worden. Özcan Akyol -een uitstekend schrijver- gebruikte dat argument nog in zijn column van donderdag 27 juli in het Algemeen Dagblad. Dat is uiteraard terecht: iedereen heeft recht op bescherming van de overheid. Het gaat hier echter helemaal niet om bescherming! Het aanpassen van taalgebruik heeft niets met bescherming van individuen te maken. Het is eerder de vraag in hoeverre de overheid zich sturend moet bemoeien met taalgebruik van mensen, al dan niet met zogenaamde goedbedoelde suggesties. Het is al helemaal de vraag in hoeverre een overheid haar beleid moet normeren op basis van een absolute minderheid.

Daar heb ik al elders al wat ironische opmerkingen over gemaakt, waarvan ik het niet kan laten ze hier te herhalen, omdat ze toch ook een inhoudelijke kracht bezitten. Want als bijvoorbeeld een overheid klaarblijkelijk op paternalistische gronden haar beleid aanpast op basis van een absolute minderheid, waar eindigt dit dan? Waar ligt de grens? Wanneer is het gelijkheidsfundamentalisme bevredigd?

Kijk, het percentage mensen in Nederland dat zich geen mens voelt maar een kuikentje, ligt rond de 0,00087%. In dat geval voldoet een genderneutrale opening als ‘goedemiddag beste mensen’ niet. Iemand zou kunnen zeggen dat ik de zaak daarmee ridiculiseer, maar ik zou kunnen zeggen dat deze persoon geen respect heeft voor mensen die zich geen mens voelen en beledigd zijn als ze toch aangesproken worden als mens. Gaat dat niet wat ver? Ja, maar waar iemand de grens legt bij menselijke verschijningen die zich een kuikentje wanen waar we echt geen algemene richtlijnen voor moeten suggereren, leg ik de grens een paar tienden terug.

Dat brengt mij tenslotte tot een zekere essentie, namelijk de kunst van het niet al te snel beledigd, geraakt en gekwetst te zijn in samenspraak met het opzichtig rekening houden met alle denkbare gevoeligheden. Ik stoor mij bijvoorbeeld al lange tijd aan de omroepmededeling in de trein: ‘Dames en heren, goedemorgen.’ Niet omdat er gesproken wordt over ‘dames en heren’ in plaats van ‘reizigers’, maar dat een computerstem in plaats van een menselijke stem dat doet. Een computer die mij goedemorgen wenst, dat is voor wie het begrijpen wil bijzonder aanmatigend, betekenisloos en absurd! Ik zou dat liever dagelijks anders willen, maar ik snap ook wel dat techniek nu eenmaal de norm is en daar schik ik mij in. Prima, ik kan in de trein gewoon zijn wie ik wil zijn ook al word ik niet aangesproken op de manier hoe ik dat zou willen of waardoor ik me niet erger. En misschien moet ik mij helemaal niet zo aanstellen evenmin als dat ik altijd en overal als slachtoffer moet worden beschouwd van een systeem waar ik deel van uitmaak. Zowel ik als het systeem is daar niet bij gebaat.

Ik zal vast hier en daar wat draaien om mijn oren krijgen. Het pleit is namelijk nog lang niet beslecht, noch lijkt mijn dieper liggende verzuchting helemaal opgehelderd. Zolang ik echter mag blijven verzuchten, zul jij mij niet horen. Nu ja, ons niet horen.

 

Zie verder:

Naschrift bij nadere bedenkingen bij genderneutrale begroeting

__________________________

Zie o.a.:

https://www.ad.nl/politiek/en-welke-letter-bent-u~ad34b5a8/

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/26/geachte-dames-en-heren-nee-liever-niet-12257592-a1568036

https://www.parool.nl/amsterdam/amsterdam-wil-genderneutrale-toiletten-in-stadhuis~a4459714/

https://www.parool.nl/amsterdam/-gemeente-amsterdam-wordt-genderneutraal~a4508148/

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/05/18/je-moet-jezelf-opnieuw-uitvinden-9166903-a1559284

Abonneren


 

Verschenen

Copyright 2024 Stephan Wetzels © All Rights on Texts Reserved.
Bezoek aan dit persoonlijke archief is gehouden aan de voorwaarden te vinden onder "Over deze website"