Dat het abortusdebat over het algemeen gekaapt en beheerst wordt door extremisten, wekt voor mij geen verbazing meer. Het zijn de simpele logische wetten van de media. Het zoveelste exemplarische voorbeeld treffen we nu weer aan in het Algemeen Dagblad. Hier voegt Saskia Noort, een romanschrijfster die een podium heeft gekregen om zich druk te mogen maken over allerlei maatschappelijke kwesties, een nieuw dieptepunt toe. In haar verhaaltje getiteld ‘Pik, bemoei je niet met abortus’ (AD, 3/10/2020**), weet ze het complexe abortusvraagstuk met enkele pennenstreken terug te brengen tot een feministische karikatuur voor de kudde. Omdat ik blijf geloven dat dit soort extreem versimpelde provocaties weersproken moeten worden of in ieder geval, dat er een genuanceerd alternatief moet worden bepleit, bespreek ik hier enkele opmerkingen van Noort die zij bijdraagt aan het debat.

Dat brengt ons allereerst bij de vraag of ik, als man, überhaupt iets mag zeggen in dit debat. Volgens Noort niet:

‘Ene Frank Bosman, cultuurtheoloog riep op Radio 1 op tot een discussie over abortus, een debat zelfs over de abortuswetgeving, een man nota bene, waar haalt hij het lef vandaan?’

Het woordje ‘ene’ is hier veelzeggend, evenals het ‘nota bene’. Het is een denigrerende manier om iemand als een onbeduidende dwaze speler weg te zetten en hem dientengevolge af te schrijven als serieuze gesprekskandidaat. Maar dat geldt dus voor alle mannen bij Noort. Ze lijkt daarmee te stellen dat morele discussies alleen gevoerd mogen worden door personen die er zelf het lijdend voorwerp van zijn. Dat zou een geheel nieuwe blik werpen op de hele geschiedenis van de ethiek: je mag alleen nog je verstand ergens voor gebruiken als je zelf in staat bent om het mee te maken of hebt meegemaakt. De absurditeit van zo’n stelling behoeft geen nadere toelichting denk ik. Bosmans column pleit op een hele brave manier voor niets meer dan een open gesprek over een complex onderwerp. Zo iemand het liefst monddood zien miskent bovendien paradoxaal genoeg dat een van de recent beste filosofische verhandelingen voor abortus van een man afkomstig is.

Noort vervolgt:

‘Heeft mijn moeder voor niets op de barricades gestaan?’

Studenten Nederlands hebben hier een goede oefening om het type drogredenering te herkennen, want wat heeft een oproep tot een genuanceerd en vrij debat in ’s hemelsnaam te maken met het feit dat haar moeder ooit haar vrije mening heeft geuit? Het lijkt me toch niet dat iemand die op een barricade gaat staan terstond een eeuwig vacuüm creëert waarbinnen er nooit meer iets anders van gedacht mag worden? En voor niets is het ook al niet geweest: al sinds 1984 zoals Noort zelf aangeeft, is er heel veel ruimte gecreëerd voor abortus in noodsituaties, waarmee Nederland tot de progressiefste landen ter wereld behoort.

Wat dan volgt is een parodie op de man en een bespottelijke schets van de vrouw als een schijnbaar hulpeloos slachtoffer zonder enige vorm van vrije wil:

‘Wij vrouwen zorgen al vele decennia voor de anticonceptie, die wij betalen en in ons lijf gooien, met alle bijwerkingen van dien. De eerste single heteroman met condooms op zak moet ik nog tegenkomen en wij single hetero vrouwen kennen allemaal de smoezen van mannen om condoomvrij te kunnen neuken, om nog maar te zwijgen over de keren dat het condoom ineens er zogenaamd per ongeluk was afgeglibberd’.

Het kan in ieder geval niet op wat betreft grove generalisaties en stereotypes. Noort lijkt te leven in een voor mij onherkenbare boze wereld louter gevuld met onverantwoordelijke mannen die zich bedienen van smoesjes waar een vrouw geen antwoord op heeft. Bovendien rommelen deze mannen -keer op keer- ook nog moedwillig (en handig geloof ik) met anticonceptie en zijn zij kennelijk schuldig aan het feit dat een vrouw zich dus moet volstoppen met rotzooi? Ik kan het verkeerd lezen. Het is in ieder geval niet heel helder wat dit te maken heeft met abortus, maar gelet op het feit dat Noort alleen maar dit soort idioten tegenkomt, pleit het wel voor enig medelijden.

Want ze wil wel een debat over abortus namelijk:

‘Ik zou wel een debat willen, maar dan zonder mannelijke egotrippers erbij.’

Nu, als mij één iemand niet voorkomt als een egotripper (volgens Van Dale ‘iem. die een egotrip maakt’) is het Frank Bosman*. De suggestie wordt nu heel even gewekt dat mannen welkom zijn in haar debatwereld, zolang ze maar geen egotrippers zijn. Dat staat dan weer haaks op de titel ‘Pik, bemoei je niet met abortus.’ Duidelijker was wellicht geweest: ‘Mannelijke egotripper, bemoei je niet met abortus.’ Tenzij iedere pik natuurlijk een egotripper is, waar het in deze bijdrage van Noort wel op lijkt. Ik vraag me ook af wat de man eigenlijk meer is dan een pik in de denkwereld van Noort.

Noort wil dus wel een debat maar voorts niet discussiëren over het recht op abortus ‘want die [sic] staat al bijna 40 jaar buiten kijf’ (Ja, moeders stond dus toch niet voor niks op de barricade!). Ik denk juist dat hier een interessant pijnpunt zit welke je niet uit een zinvolle abortusdiscussie kunt slopen. De wijze waarop dit recht namelijk ingevuld wordt is een van de grootste aanjagers van het hele debat denk ik. Ik heb al eerder uitvoerig een aantal feitelijkheden aangedragen die volgens mij dringend aansporen tot reflectie over het recht. Niet over het recht op zich, maar over de wijze waarop het recht wordt gehanteerd en de slippery slope die ermee samenhangt.

Wie bijvoorbeeld Sporkens in de jaren ‘80 medische standaardwerk  Ethiek en gezondheidszorg erop naslaat, begrijpt spoedig hoezeer de abortuswetgeving de bedoeling had om vrouwen de ruimte te geven in gevaarlijke en medische noodsituaties en hoezeer dit vooral niet bedoeld was voor sociale indicaties zoals problemen verwacht bij de opvoeding, geen geld hebben, het geslacht van het kind wat niet aanstaat, etc. (Vgl. 1e en 2e evaluatie WAZ, 2005, 2020). Vanuit het morele principe dat een ongewenst kind om die redenen niet een toekomst zou mogen worden ontnomen (zoals Saskia en ik die voor ons zien), bepleit Sporken diverse alternatieven en wijst tenslotte op de plicht en verantwoordelijkheid van de menselijke samenleving om dit kind te laten ervaren dat zij bereid is het te aanvaarden.

Nu zijn deze argumenten niet per se doorslaggevend. Toch kan het feit dat meer dan 90% van de huidige abortussen een sociale indicatie heeft, waar het dus over kerngezonde kinderen gaat en er geen medische gevaren voor de moeder spelen, niet zonder meer onder het tapijt worden geschoven, maar behoort het een onderdeel te zijn van een serieus, gezond en volledig debat, evenals de door mij al vaker aangehaalde grote abortusrecidive (in de zin van ongewenste herhaling, niet in de zin van misdrijf), die weinig tot helemaal niets met het ‘baas in eigen buik’ meer te maken lijkt te hebben. Maar ik zal dit hier niet nogmaals voor het voetlicht brengen.

Noort wil het wel over andere zaken hebben:

‘(…) waarom anticonceptie niet gratis is, maar abortus wel. Waarom de abortuspil niet door de huisarts kan worden verstrekt, zodat vrouwen niet langs de haag scheldende christenen bij de abortusklinieken hoeven. Waarom de paternalistische bedenktijd nog steeds bestaat, alsof vrouwen impulsief en lukraak tot een abortus besluiten.’

Ze werpt hier terecht een paar interessante stellingen op. Het valt zeker moeilijk uit te leggen waarom anticonceptie niet gratis verstrekt wordt door de overheid en een abortusingreep wel. Voorkomen is beter dan doden zou je cynisch kunnen stellen. Ook de politiek maatschappelijke discussie of de abortuspil bij de huisarts verkrijgbaar zou moeten zijn is een complexe en interessante, maar helaas lukt het Noort ook nu weer niet om afleidende domme generalisaties achterwege te laten. Vrouwen moeten immers ‘langs de haag scheldende christenen’. Die kunnen we dus bij deze ook afschrijven als gesprekspartners, waarmee het de vraag is wie er voor Noort eigenlijk nog wel overblijven als gesprekspartner, buiten vrouwen die het eens zijn met haar.

Tenslotte blijft nog even hangen waarom bedenktijd paternalistisch zou zijn. Of wat er überhaupt tegen bedenktijd is. Het gaat niet ten koste van rechten, maar het doet wel recht aan een immens complexe toestand, waar de ruimte voor zorgvuldige afweging tijd vraagt. Haar opmerking ‘alsof vrouwen impulsief en lukraak tot een abortus besluiten’, sluit niet aan bij de intentie van de bedenktijd en als we toch in extremen willen blijven hangen, ben ik benieuwd wat zij denkt van een vrouw die in Nederland voor de 10e, 11e, 12e en 13e maal bij de abortuskliniek aanklopt. Impulsief en lukraak, dat weet ik niet, maar de suggestie van Noort dat het allemaal over doordachte weloverwogen keuzes gaat, geheel soeverein, is veel te armoedig als standpunt binnen het debat.

Noorts conclusies dragen in kwaliteit feitelijk niks meer bij aan hetgene ze hiervoor al heeft aangedragen:

‘Het abortusrecht is een moreel recht van iedereen met een baarmoeder, en iedereen met een pik dient zich hier niet mee te bemoeien. Het is niet zijn recht, en ook niet zijn ‘kindje’.

Ik heb al vaker betoogd dat men een moreel recht niet moet verwarren met een absoluut recht, één van de eerste lessen die je leert binnen de ethiek. Noort lijkt zich van dit onderscheid niet bewust en ik denk dat ze dit als hetzelfde beschouwt. Moraliteit vereist echter verantwoordelijkheid en with great power comes great responsibility. Dat de man tenslotte ook niet meer mag spreken van zijn kind, past geheel in het beeld dat de man systematisch moet worden uitgesloten en buitengesloten, zodat er een triest en weinig hoopgevend debat nog overblijft als het aan Noort ligt. De miskende pijn en het verdriet van de man echter, zoals die in de beperkte onderzoeken boven water komen, zouden op zijn minst door Noort serieus mogen worden genomen.

Maar het is de vraag vooral hoe serieus we Noort moeten nemen binnen deze complexe thematiek. Noort lijkt mij een zeer intelligente vrouw en een getalenteerd schrijfster, maar dit misbaksel doet denken aan Famke Louise die plotseling ook wat te melden heeft over Covid -volstrekt geen idee hebbende van de complexiteit en de reikwijdte van het debat en zijn deelnemers- en wat uitgekauwde argumenten oplepelt en gelooft daarmee een autoriteit te zijn.

Ik kan me echter niet voorstellen dat Noort bij nadere overweging echt gelukkig is met deze aaneenschakeling van infantiele argumenten en drogredeneringen. Het geeft bovendien teveel ruimte aan de gedachte dat zij als een soort provocatief clowntje misbruikt wordt, of erger nog opzettelijk deze rol vervult, om maar zoveel mogelijk reacties te genereren en de brievenbus van het Algemeen Dagblad vol te krijgen.

Dat is in ieder geval iets wat wel bijzonder zal slagen; het abortusdebat echter schiet met Noort helemaal niets op en ik zou haar willen zeggen ‘stop met die pogingen om zo het debat te controleren en te beheersen.’ Het verdient echt beter.

_____________________________

*Disclaimer: Waar Bosman in zijn schrijven oprecht veinst zich te excuseren voor het feit dat hij ‘een cisgender, heteroseksuele, blanke man met baard (41 jaar) is, zich geheel bewust van al zijn privileges’  peinst de onbeduidende auteur dezes er niet over zich voor deze toevalligheden te verontschuldigen, laat staan te veinzen dat te moeten doen.

**Brontekst, zonder foto ivm copyrights.